Elektr stansiyalari va issiqlik tarmoqlarining issiqlik mexanika uskunalarini ekspluatatsiya qilishda xavfsizlik texnikasi qoidalarini tasdiqlash haqida

§ 5. Og‘irliklarni ko‘tarish va tashish
A. Og‘irliklarni mexanizatsiyalashgan usulda yuklash, tushirish va joydan-joyga
ko‘chirish
190. Yuklarni ortish-tushirish ishlarini mazkur paragraf, GOST 12.3.009 “SSBT. Ortish-
tushirish ishlari. Xavfsizlikning umumiy talablari”, “Yuk ko‘tarish kranlarining tuzilishi
va xavfsiz ekspluatatsiya qilish qoidalari” va GOST 12.3.020 “SSBT. Korxonalarda
yuklarni joydan-joyga tashish jarayonlari. Xavfsizlikning umumiy qoidalari” talablariga
muvofiq ko‘taruvchi transport uskunalari va kichik mexanizatsiya vositalari yordamida
mexanizatsiyalashtirilgan usulda amalga oshirilishi zarur.
Temir yo‘l va avtomobil transport vositalaridan foydalangan holda yuklarni ortish-
tushirish ishlari bajarilayotganda “Temir yo‘l transportida yuklarni ortish-tushirish

---

ishlarida xavfsizlik texnikasi va ishlab chiqarish sanitariyasi qoidalari” va “Avtomobil
transportida mehnatni muhofaza qilish bo‘yicha qoidalarga” rioya qilish kerak.
191. Qoplamalar, tayanchlar va maydonchalar ustiga, ularni ko‘tarib turuvchi
konstruksiyalari mustahkamligini dastlabki hisob-kitoblarsiz yuklarni qo‘yish va ularni
ruxsat etilgan yuklamalardan ortiq yuklash man etiladi.
Ushbu maqsadga mo‘ljallanmagan binolar, inshootlar, konstruksiyalarga, quvurlarga
yuklarni osib qo‘yish man etiladi.
192. Transheyalarga quvurlar va uskunalarning boshqa elementlari hamda armaturalar
tushirilayotganda, uskunalar va quvurlar uzellari mustahkamlanib qo‘yilgunga qadar
transheyalarda turish man etiladi.
193. Ekskavatorlar, kranlar, yuklovchi mexanizmlarni qo‘llab yuklarni ortib-tushirish
ishlari bajarilayotganda, himoya to‘sqichi bilan jihozlanmagan avtomobil kabinasida
haydovchi, hamda yuklarni kuzatuvchi shaxslar bo‘lishi man etiladi.
194. Greyferlar, kranlar va mashinalarning strelasi ostida, temir yo‘llar va mexanizmlar
va kranlar yo‘llarida, skreyperlar harakat qilayotgan rayonda, shuningdek ko‘chma va
statsionar mexanizmlar (kranlar, yuvuvchi mashinalar, tasmali konveyerlar va b.)
ishlayotganda ularning oldida zaruriyatsiz turish man etiladi.
195. Elektr uzatish havo liniyasining qo‘riqlash zonasida qurilish mashinalarida (strelali
yuk ko‘taruvchi kranlarda, ekskavatorlarda, yuklovchi mexanizmlarda va b.) ishlashga
faqat kuchlanish olib qo‘yilganda naryad bo‘yicha va ushbu liniyani ekspluatatsiya
qiluvchi tashkilotning ruxsati mavjud bo‘lganda ruxsat etiladi.
Agar elektr uzatish havo liniyasidan kuchlanishni olib qo‘yishga imkon bo‘lmasa, qayd
etilgan mashinalarda qo‘riqlov zonasida ishlashga quyidagi shartlar bilan ruxsat etiladi:
qurilish mashinalari istalgan holatda turganda ko‘taruvchi va tortib chiqariladigan
mexanizmlarning vertikal yuza qismlari bo‘ylab elektr uzatish havo liniyasining
kuchlanish ostida bo‘lgan eng yaqin simning yerga bo‘lgan proyeksiyasi o‘rtasidagi
masofa quyidagilardan kam bo‘lmasligi shart:
Keltirilgan masofalar GOST12.2.013.0 “SSBT. Dastakli elektr mashinalari. Xavfsizlik va
sinashning umumiy talablari” va KMK 3.01.02 — 00 “Qurilishda xavfsizlik texnikasi
qoidalari”dagi talablarga mos keladi. Bu masofalar “Elektr qurilmalarni ekspluatatsiya
qilishda xavfsizlik texnikasi qoidalari”da ko‘rsatilganlardan farqlanadi, chunki ularda
elektrotexnik xodimlar tomonidan ish bajarilishi va elektr qurilmalarning konstruktiv
xususiyatlari hisobga olingan.
110 kV va undan yuqori kuchlanish ostidagi elektr uzatish havo liniyasining bevosita
simlari ostida qurilish mashinalarining ishlashiga quyidagi shartlar bilan ruxsat etiladi
— ularning ko‘taruvchi va tortib chiqariladigan qismlari, shuningdek joydan-joyga
ko‘chirilayotgan yuklarning har qanday holatida ular bilan eng yaqin sim orasidagi
masofa yuqorida ko‘rsatilgan tegishli kuchlanish uchun masofadan kam bo‘lmasligi
kerak.
196. Vagonlarni ko‘chirishni boshlashdan oldin, ko‘chirishga xalaqit berayotgan
ko‘prikchalar, xodalar va boshqa moslamalar olib qo‘yilgan bo‘lishi, ishlayotganlar
vagonlar ko‘chirilishi to‘g‘risida ogohlantirilgan bo‘lishlari shart.
197. Elektrlashtirilgan temir yo‘llarda qandaydir ishlarni bajarish uchun vagonlar,
sisternalar, yuk ortilgan platformalar, yarim vagonlar va konteynerlarning tomiga
chiqish kontakt tarmog‘i uzilib va u yerga ulanmagunga qadar man etiladi.
Masofa, m Kuchlanish, kV
1,5
1 gacha
2
1 — 20
4
35 — 110
5
220
9
500

---

198. Elektrlashtirilgan temir yo‘lning yaqinida ochiq harakatlanuvchi poyezdda yuklarni
ortish-tushirish ishlari bajarilayotganda, ishlayotganlar va ular foydalanilayotgan
asboblar, shuningdek ortilayotgan (tushirilayotgan) yuklar kuchlanish ostidagi kontakt
tarmog‘ining tok o‘tkazuvchi qismlariga 2 mdan kam bo‘lmagan masofaga yaqin
kelmasliklarini kuzatib turish shart.
Kontakt tarmoqlarining tok o‘tkazuvchi qismlaridan 2-4 m masofada joylashtirilgan
harakat qiluvchi poyezdda kuchlanish olinmasdan va kontakt tarmog‘ini yerga
ulamasdan ishlashga, faqat maxsus ajratilgan shaxs kuzatuvi ostida ruxsat beriladi.
4 m masofadan ortiq joyda ishlaganda kuzatib turish talab qilinmaydi.
Yoqilg‘i yuklangan vagonlar va sisternalardan, shuningdek kislota va ishqorlar
yuklangan vagonlardan kontakt tarmog‘i simlari ostida yuk tushirish man etiladi.
199. Avtomobil-samosval, avtomobil-sisterna va boshqa ixtisoslashtirilgan avtomobillar,
o‘zi yuruvchi mashinalar va konstruksiyasi odamlarni tashishga moslanmagan
mexanizmlarning kabinasidan tashqarida, shuningdek yuk tirkamasida (yarim
tirkamasida) va yuk tashuvchi motorellerlarda odamlarni tashish man etiladi.
200. Barcha turdagi transport vositalari va mexanizmlarning haydovchilari
(mashinistlari) kim tomonidan berilishidan qat’iy nazar “stop” signalini bajarishlari
shart.
201. Portlovchi, yonuvchi, kuchli ta’sir qiluvchi, zaharli, oson alangalanuvchi va boshqa
xavfli yuklarni, shuningdek ularning zararsizlantirilmagan taralarini tashish “Yo‘l
harakati qoidalari” va “Avtomobil tarnsportida mehnatni muhofaza qilish bo‘yicha
qoidalarga” muvofiq amalga oshirilishi shart.
202. Sisternalardan kislotalar va boshqa xavfli yuklarni quyib olish yoki ularni taralar
bilan tushirish mazkur Qoidalarning 17-ilovasini 1-bandi talablariga muvofiq amalga
oshiriladi.
203. Kislotali, ishqorli va suyuq yonmas ximikatlarning butillarini mazkur Qoidalarning
53-bandi talablariga muvofiq savatchalar yoki yog‘och panjaralarda tashish zarur.
Butillar avtomobil kuzovida o‘rnatilgan va zichlab yopilgan bo‘lishi shart.
Butilli savatlarni (yoki panjaralarni) birini-biri ustida (ikki qatorda) tashish vaqtida
sinishdan birinchi qatorni saqlovchi mustahkam qistirmasiz o‘rnatish man etiladi.
Yonuvchi suyuqliklarni avtomobillarda butillarda, bidonlarda, chelaklarda va ularga
o‘xshash idishlarda tashish man etiladi; bu maqsad uchun probkasi zich yopiladigan
metall taradan foydalanish zarur.
204. Xavfli va og‘ir vaznli yuklarni tashish, shuningdek transport vositasini harakat
qilishi, agar uning o‘lchamlaridan biri (yuk bilan yoki yuksiz) quyidagilardan ortiq
bo‘lsa: balandligi bo‘yicha yo‘l yuzasidan 3,8 m, kengligi bo‘yicha — 2,5 m, uzunligi
bo‘yicha — 20 m bir tirkamali (yarim tirkamali) avtopoyezd uchun, 24 m ikki va undan
ortiq tirkamali avtopoyezd uchun yoki yuk transporti vositasi gabaritining orqa
nuqtasidan 2 m dan ortiq chiqib turgan bo‘lsa, “Ichki Ishlar Boshqarmasi. Yo‘l harakati
xavfsizligining Bosh boshqarmasi”dan ruxsat olingandan so‘ng amalga oshiriladi.
205. Yuk ortuvchi (avto va elektr yuk ortuvchi) mexanizmlarni boshqarishga 18 dan
yosh bo‘lmagan, yuk ortuvchi mexanizmlarning tuzilishi va ekspluatatsiya qilinishi
bo‘yicha o‘qitilgan va ularni boshqarish huquqini beruvchi guvohnomaga ega bo‘lgan
shaxslarga ruxsat etiladi. Elektr yuk ortuvchi mexanizmlarning haydovchilari elektr
xavfsizligi bo‘yicha II guruhga ega bo‘lishlari shart.
Yuk ortuvchilarni ekspluatatsiya qilinishi ishlab chiqaruvchi zavod yo‘riqnomasiga
muvofiq amalga oshirilishi shart.
206. Og‘irliklarni mexanizatsiyalashgan usulda yuklash, tushirish va joydan -joyga
ko‘chirish mazkur Qoidalarning 8-ilovasi talablariga muvofiq amalga oshirilishi shart.