|
Shamol energiyasi. Muqobil energiya manbai, ayniqsa, an’anaviy yonilg‘idan foydalanish qimmat tushadigan olis hududlarda beqiyos ahamiyatga ega. O‘tgan yil yozda Primore o‘lkasining Peretichixa qishlog‘ida bir yo‘la ham shamol kuchi, ham dizel agregati yordamida elektr quvvati beradigan avtonom energetika majmui ishga tushirildi. Shamol aylantiradigan parraklari uzunligi 30 metr keladigan bu qurilma qishloq qiyofasini o‘zgartiribgina qolmay, bu yerdagi aholini tunu kun elektr quvvati bilan ta’minlamoqda. Majmua to‘liq avtomatlashgan: shamolning kuchiga qarab qurilma qaysi manbadan foydalanish maqsadga muvofiqligini o‘zi mustaqil tanlaydi. Agar shamolning kuchi kam bo‘lsa, dizel-generatorni ishga tushiradi, shamolning kuchi parraklarni aylantirishga yetsa, dizel-generator to‘xtaydi. Bundan tashqari, ortiqcha energiya yig‘ilib ham turadi.
Olis Tuva cho‘llarida yaqinda quyosh batareyasidan kuch olib ishlaydigan bankomat paydo bo‘ldi. Hozircha Rossiyada yagona bo‘lgan bu noodatiy qurilma Qizil shahridan 40 kilometr masofadagi “Shohlar vodiysi” deb nom olgan xalqaro arxeologiya lageri yaqinida o‘rnatilgan. Endi yosh olimlar va talabalar lagerdan tashqariga chiqmay turib ham bemalol telefon haqini to‘lashi, plastik kartochkadagi hisobidan naqd pul olishi, internetga bog‘lanishi mumkin.
Quyosh energiyasi. Shu yilning iyul oyida esa, Chuvashiston va Nijegorod oblasti chegarasidan o‘tuvchi M-7 raqamli federal trassada quyosh bateryalaridan kuch oluvchi yoritgichlar paydo bo‘ldi. Bunday yoritgichlar avtobus bekatlari va piyodalar yo‘lni kesib o‘tadigan joylarga o‘rnatildi. Kunning yorug‘ payti fotoelementlarda to‘plangan energiya yoritgichlarni tun bo‘yi elektr quvvati bilan ta’minlashga yetib ortadi. Bunday qurilmalar avtoyo‘llardagi ko‘rinish cheklangan murakkab uchastkalarni yoritadi. O‘tgan yili shunday yoritgichlar Ulyanovsk-Sivilsk trassasiga ham qo‘yilgan edi. Quyoshdan nur oluvchi yoritgichlar bilan birga shamol kuchidan elektr hosil qiluvchi parrakli qurilmalardan ham shu maqsadda foydalanish ko‘zda tutilmoqda.
Quyoshli kunlar ko‘p bo‘ladigan Uzoq Sharq, Janubi-Sharqiy Sibir, O‘qutiston va Baykalortida “quyosh-dizel” gibrid qurilmalari joriy etilmoqda. Mashhur biznes-guruh A.F.Ioffe nomidagi Fizika-texnika instituti olimlari bilan hamkorlikda yaratgan bunday qurilmalardan biri ishlab beradigan elektr energiyaning 70 foizi quyosh batareyalari hissasiga to‘g‘ri keladi. An’anaviy yonilg‘i zahiralarini tejovchi bu yangilikning ikki-uch yildayoq o‘zini iqtisodiy jihatdan qoplashi ko‘zda tutilmoqda.
Qishloq xo‘jaligi sanoatini bozor iqtisodiyoti talablari darajasida rivojlantirish uchun shamol, yer osti geotermal energiya manbalaridan keng ko‘lamda foydalanishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Shamol energiyasining zahirasi amalda cheksizdir. Respublikamiz olimlarining hisoblariga binoan shamol dvigatellarini ishlash rejimi avtomatlashtirilgan hollarda shamolning tezligi 3 m/s bo‘lsa, yer yuzasining 1 km2 da o‘rnatilgan shamol dvigatelining quvvati 300 kVt bo‘lganda bir yilda 550 ming kVt soat elektr energiyasini ishlab chiqarish mumkin. Quyosh nuri energiyasidan foydalanish loyihalari yetarli darajada yaxshi barpo etilmoqda. Balandligi 42 gaz, eni 54 gaz bo‘lgan paraboloid sirti o‘lchamlari 6,5-7,5 m2 bo‘lgan 62 dona tekis ko‘zgular o‘rnatilgan quyosh sandoni Parkentda qurib ishga tushirildi. Bu quyosh sandonining harorat quvvati 1000 kVt bo‘lib, markazida uning harorati 3000 darajaga tengdir. O‘zR FA elektronika institutida quvvati
1 kVt ga teng bo‘lgan quyosh qahrabo stansiyasi yaratildi. Fizika-texnika instituti olimlari quvvati 300 Vt bo‘lgan, mustaqil ishlaydigan cho‘l mintaqalari uchun moslashtirilgan kichik qahrabo stansiyasini ishlab chiqardilar. Shuningdek, O‘zR FA Fizika-texnika institutining ixtirochilari, olimlari va Qarshi Davlat universiteti olimlari hamkorlikda uylarni qishda isitishga mo‘ljallangan geliokollektorlarning eng samarali loyihalarini ishlab chiqib, xalq xo‘jaligiga tatbiq etish bo‘yicha ilmiy tadqiqot ishlarini olib bormoqdalar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
