Электр хавфсизлиги


Tezda parchalanib ketadigan zaxarli moddalar



Download 0,52 Mb.
bet21/44
Sana20.06.2022
Hajmi0,52 Mb.
#683538
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   44
Bog'liq
Hayotiy faoliyat havfsizligi

1. Tezda parchalanib ketadigan zaxarli moddalar,
2. Barqaror zaxarli moddalar.
Barqaror zaxarli moddalar o`z navbatida fiziologik ta`siriga karab ham bo`linadi:
- teri-kasalligini keltirib chiqaruvchilar - iprit, lyuizit.
- ruxiy zaxarlovchi(nervnoparalitik)lar - tabun, zarin, zoman.
- ko`zni achishtiruvchi (lakrimator)lar –xloratsetofenon, brom­benziltsianid.
Bu zaxarli moddalar asta sekinlik bilan bug`lanadi va bir necha kungacha ta`sir kuchiga ega bo`ladi.
Tezda parchalanib ketedigan zaxarlovchi moddalar ham o`z navbatida quyidagilarga bo`linadi:
- umumiy zaxarlovchi moddalar-tsian kislota, xlortsian;
- bo`g`uvchi zaxarlovchi moddalar - fosgen, difosgen;
- aksa keltiruvchi zaxarlovchi moddalar – adamsit,, difenilxlorarsin. Bu zaxarlovchi moddalar erning ustki atmosferasida tezda bug`lanib chiqib tez ta`sir qilish xususiyatiga egadir.
O`zlashtirish savollari
1. Ishlab chiqarish changi deb nimaga aytiladi? 2. Changlarni qanday turlari farqlanadi? 3. Changlarni bartaraf etish yo`llarini gapirib bering? 4. Changlar kattaligiga qarab qanday guruxlarga bo`linadi? 5. Changlarni odam organizmiga zararli ta`siri xaqida gapiring? 6. Ishlab chiqarish zaxarlari to`g`risida tushuncha bering? 7. Zaxarli moddalarning qanday guruxlari farqlanadi, ularga tarif bering?


Tayanch iboralar
Changlar, ishlab chiqarish changlari, mikroskopik changlar, ultramikroskopik changlar, aerozollar, pnevmoniya, o`pka sili, pnevmokoniyoz, silikoz, toksikologiya, zaxarlar, zaxarli moddalar.


Zararli moddalar va kasb kasalliklarini oldini olish.
Reja:
1. Zararli yoki zaxarli moddalar xaqida tushuncha.
2. Zaxarli moddalarning guruxlari.
3. Kasb kasalliklari va ularni oldini olish.


Zararli yoki zaxarli moddalar xaqida tushuncha.
Odam tanasiga o`tib, uning to`qimalariga kimyoviy, fizik-kimyoviy ta`sir qiladigan, mehnat unumdorligini pasayishiga olib keladigan moddalar zararli yoki zaharli moddalar deb ataladi. Ular kimyo sanoati korxonalarida ishlab chiqariladi va qo`llaniladi. Sanoatda zaharli moddalar odam tanasiga nafas olish yo`li yoki teri orqali, ovqat eyish vaqtida, ifloslangan suvni iste`mol qilganda o`tadi va saqlanuvchan zaharlanishga olib keladi.
Kuchli zaharlanish ko`proq miqdordagi zararli moddalarni to`satdan tanaga o`tishi bilan sodir bo`ladi. Shuningdek, zararli moddalarni tanaga oz-ozdan o`tishi va yig`ilishi natijasida kasb kasalliklari kelib chiqadi.
Zararli yoki zaharli moddalarning ta`siri ularning tarkibiga, tuzilishiga, fizik-kimyoviy xususiyatlariga, xossalariga, miqdoriga, tanaga o`tish yo`llariga, holatiga, uchuvchanligiga, suvda va yog`da eruvchanligiga bog`liq. Kimyo sanoati korxonalarda olinadigan, ishlatiladigan moddalar va mahsulotlarning ko`pchiligi, masalan, ammiak, gazlar, benzol, benzin, kerosin, karbon vodorodlar, spirtlar, efirlar, kislotalar, ishqorlar va boshqalar zaharli hisoblanadi.
Neft mahsulotlari tarkibidagi past molekulali karbon vodorodlar molekulyar og`irligi oshishi bilan ularning zaharlash qobiliyati ortadi. Masalan, butanning ta`siri etandan, etilen esa etandan, atsitilen esa etilindan kuchlidir. Normal tuzilishdagi moddalarga nisbatan tarmoqlangan, zanjirli birikmalarni ta`siri kamroq bo`ladi.
Moddalarning uchuvchanligi kamayib borishi bilan (dekan (S10N22) dan boshlab) ularning ta`sirchanligi ham kamayadi. Karbon vodorodlar tarkibiga galogenlarni kiritish ularning zaharlash qobiliyatini oshiradi, aksincha gidroksil guruhining kiritilishi ta`sirchanlik xususiyatini kamaytiradi. Karbon vodorodlar molekulasidagi vodorodni nitro (NO2), amino (NH2) guruhlariga almashtirish ularning zaharlash xusu­siya­tini o`zgartiradi. Moddalarning valentligi ortib borishi bilan ularning ta`sirchanligi ham o`zgaradi. Masalan, 6 valentli xrom 3 valentlikdan, marganets oksidi marganets sulfatdan, temir oksidi temir sulfatdan kuchlidir.
Kimyoviy moddalar vakillarining gomologik qatorini o`rganish natijalari ko`pgina o`xshash moddalar haqida fikr yuritishda, kasalliklar va zaharlanishlarning oldini olishda ma`lum darajada yordam beradi. Zaharli moddalarning suvda, tanadagi suyuqliklarda eruvchanligining oshishi bilan ularni ta`sirchanligi ham ortib boradi. Masalan, suvda eruvchan oq mishyak (As2O3) kuchli zahar, kam eruvchani (As2s3) zaharsiz, eruvchan bariy xloridi (BaCL2) zaharli, bariy sulfat (BaSO4) esa zaharsiz.



Download 0,52 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   44




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish