Elektr energiyasi va nasos stantsiyalaridan foydalanish kafedrasi "tasdiqlayman"

28-rasm. Bosimni bir joyga toʻplashning derivatsion usuli.


26-rasm. Har xil rejimda ishlayotgan suv omborining suv sarflari: 1-irrigatsion; 2-energetik; 3-birgalikda(irrigatsion-energetik); 4-suv omboriga oʻrtacha koʻp yillik suvni oqib kelishi.
Toʻg‘onli sxemada, toʻg‘on bilan daryo oʻzani bekitiladi va suv sathi
yuqoriga koʻtariladi hamda yuqori va pastgi bef (P.B.) suv sathlari farqi miqdorida
bosim hosil qilinadi.
Katta nishabli tog‘ daryolarida bosim, derivatsiya kanali yordamida hosil
qilinadi. Daryo oʻzani uncha baland boʻlmagan toʻg‘on bilan bekitiladi va suv
derivatsiya kanali hamda uning oxiridagi bosimli basseynga joylashgan bosim quvurlari yordamida turbinalarga uzatiladi.
GAESlarda pastgi basseyn (yoki bef) vazifasini suv ombori yoki daryo,
yuqori basseyn (yoki bef) vazifasini tabiiy koʻllar yoki maxsus qurilgan suv
omborlari bajaradi (29-rasm).
Birinchi ishlab chiqilgan sxemalarda GAESlarga ikkita alohida mashinalar:
gidroturbina va gidrogenerator hamda nasos va elektrodvigatellar oʻrnatilgan.
SHuning uchun ular toʻrt mashinali GAESlar deb atalgan.
Ma’lumki sinxron elektr mashinasidan ham elektrodvigatel ham generator
sifatida foydalanish mumkinligi sababli, GAESlarda uch mashinali sxemalar
qoʻllanila boshladi.
Ham nasos, ham turbina rejimida ishlaydigan qaytariluvchan mashinalarning paydo boʻlishi, GAESlarda ikki mashinali sxemalardan foydalanishga
sharoit yaratib berdi. GAESlar quyidagi rejimda ishlaydilar. Energiya yuklanishi juda pasayib ketgan kechki vaqtlarda GES binosidan yuqorida joylashgan manba(suv ombori yoki tabiiy chuqurlik)ni suvga toʻldirish uchun GAESlarning nasos qurilmalari ishga tushiriladi. Energiya iste’mol qilish koʻpayib ketgan vaqtlari yuqorigakoʻtarilgan suv, bosim quvrlari orqali turbinalarga uzatiladi va qoʻshimcha elektroenergiya ishlab chiqiladi. GAESlarning xilma-xil sxemalari mavjud. 30- rasmda suv boʻluvchi tepalikka oʻrnatilgan hovuzga, nasoslar yordamida koʻtarib berilgan suvda ishlaydigan GAES sxemasi keltirilgan.