|
Mahruza 16 Energetika sistemalari, elektr stantsiyalarda
dis’etcherlik boshqaruvi
Elektrenergetikasi tizimining ish jarayonini boshqarish energotizimni
dis’etcherlik (D) avtomatik boshqaruvi bilan amalga oshiriladi.
Avtomatlashtirilgan
boshqaruv
boshqarilayotgan
elektroenergetik
obhektlar, ularning ish xolatlari, ish rejimlari, texnologik rejim ‘arametrlari
va turli avariya xolatlarini keltirib chiqaruvchi negativ tahsirlarni o’lchash,
qayta ishlash va taxlil etish asosida amalga oshiriladi. 1-rasmda
elektrenergiyasi
ishlab
chiqarish
jarayonini
avtomatlashtirilgan
dis’etcherlik boshqaruvini funktsional sxemasi keltirilgan.
Boshqarilayotgan elektroenergetik obhektlarni (BEO) texnologik
rejim ‘arametrlari birlamchi o’lchovchi o’zgartirgichlar (BO’O’
U
) bilan
o’lchanadi va elektr signallar ko’rinishida avtomatik boshqaruv
qurilmalariga (ABQ) uzatiladi. BEO larga turli negativ tahsirlar (qisqa
tutashuvlar, quvvat balanslarini buzilishi va boshqalar) esa negativ
72
tahsirlarni birlamchi o’lchovchi o’zgartirgichlari BO’O’
Z
bilan qayd etiladi
va elektr signallar ko’rinishida yuqori chastotali aloqa kanallari bo’yicha
avtomatik axborot qurilmalariga (AAQ) uzatiladi. AAQ lardan elektr
signallari ko’rinishidagi axborotlar hisoblash kom’leksini boshqarish
(XKB) qurilmasiga va axborotni tasvirlash qurilmasiga ATQ uzatiladi.
Axborotlar ATQ da dis’etcherga tushunarli bo’lgan shaklda va dis’etcher
qanday xatti harakat qilishi to’g’risida (yuriqnoma) namoyon bo’ladi.
XKB qurilmasi dasturiy to’shiriq (X
D
) bilan tahminlanadi.
BEO lardan uzatilayotgan axborotlar (axborot manbasi signallari X
S
)
ABK larida dasturiy to’shiriq X
Di
lar asosida taxlil etilib BEO larning ijro
mexanizmlarini bajaruvchi organlariga tahsir signallarini (X
u1
…X
un
) ishlab
chiqadi va boshqaruv tahsirini ko’rsatadi. Mahlumki, ko’’incha
avtomatlashtirilgan boshqaruv qurilmalarida axborot manbasidan olingan
signallardan (X
sui
,
X
szi
) foydalaniladi.
ABQ da ishlatilayotgan axborot turi bilan BEO birgalikda ochiq,
yo’iq va kombinatsiyalashgan avtomatik boshqarish tizimini vujudga
keltiradi. Ochiq avtomatik boshqarish sxemasida dasturli avtomatik
qurilmalardan foydalaniladi va ular negativ tahsirlar bo’yicha ishlaydi.
Yo’iq avtomatik boshqarish sxemalarida boshqarilayotgan energotizim
texnologik rejim ‘arametrlari to’g’risida olingan ishchi axborotlar teskari
aloqa zanjiri orqali uzatiladi.
XBK, AAQ va ABQ birgalikda avtomatik boshqarish tizimini
vujudga keltiradi.
Elektrenergiyasini
ishlab
chiqish,
uzatish
va
taqsimlash
jarayonlarining boshqarishni avtomatlashtirish vositalari elektroenergetik
tizimni normal ish rejimlarini avtomatik boshqarish va avariyaga qarshi
avtomatik qurilma vositalariga bo’linadi.
73
50-rasm. Elektr energiyasi ishlab chiqarish jarayonining avtomatlashtirilgan
dis’etcherlik boshqaruvni funktsional sxemasi.
Z-negativ tahsirlar.
BO’O’-birlamchi o’lchovchi o’zgartirgich.
AAQ-avtomatik axborot qurilmasi.
BEO-boshqarilayotgan energetik obhekt.
ABQ-avtomatik boshqarish qurilmasi.
ATQ-axborotni tasvirlash qurilmasi.
D-dis’etcher.
XKB-xisoblash kom’leksini boshqarish.
X
D
-dasturiy to’shiriq.
X
R
-axborotni qayta ishlash natijasi qiymati (dis’etcher uchun yuriqnoma).
X
S
-axborot manbasi signali
Y
i
-texnologik rejim ‘arametrlari
.
74
Elektroenergetik obhektlarni ish rejimlarini avtomatik boshqarish
quyidagilarni tahminlaydi:
1. Trubogeneratorlarni avtomatik ishga tushirish va sinxron
generatorni ‘arallel ishlashga ulash, yahni sinxronlash;
2. Sinxron generatorlarni reaktiv quvvatini va elektr stantsiya
shinalaridagi kuchlanishni nominal qiymati avtomatik ravishda
ushlab turish;
3. Sinxron
ishlayotgan
generatorlarni
aylanish
chastotasini
o’zgarmas qiymatida avtomatik ushlab turish;
4. Elektroenergetik obhektlarni tasodifiy o’zgaruvchan elektr
yuklamalarini elektr stantsiyalar orasida va elektr stantsiyalarni
elektroenergetik bloklari orasida o’timal taqsimlash.
Avariyaga qarshi avtomatika quyidagi texnologik rejim
‘arametrlarini xavfli o’zgarishlarini
bartaraf etadi:
1. Kuchlanishni ‘asayishi va ortishini avtomatik chegaralash;
2. CHastotani ‘asayishi va ortishini avtomatik chegaralash.
Uni asosiy vazifasi quvvatlar balansi buzilishlarini ‘asaytirish, uni
to’liq tiklanishiga erishish va texnologik rejim ‘arametrlarini nominal
qiymatgacha tiklashdir.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
