Электр энергияни ишлаб чикиш, узатиш ва тақсимлаш фанидан ээ йўналиши учун маърузалар матни



Download 2,49 Mb.
Pdf ko'rish
bet2/30
Sana30.12.2021
Hajmi2,49 Mb.
#97809
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   30
Bog'liq
elektr energiyani ishlab chikarish uzatish va taksimlash

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


 



Maruza №1: Elektr tarmoqlari, ularning 



vazifalari va turlari 

 

Energotizimlar.  Ishlash  rejimining  umumiyligi  hamda  elektr  va 

issiqlik  energiyasini  ishlab  chiqarish  va  taqsimlashning  uzluksizligi  bilan 

bir  butun  bo’lib  bog’langan  ES  lar,  ‘S  lar,  EUL  lari  va  IEM  ni  issiqlik 

tarmoqlari to’’lami energosistema deyiladi. 

Elektr  energiyani  o’zgartirish  va  taqsimlash  uchun  xizmat  qiladigan 

qurilmalar,  boshqarish  qurilmalari  va  yordamchi  inshootlardan  iborat 

elektr kurilmasi ‘odstantsiya deyiladi. 

Vazifasiga ko’ra ‘odstantsiyalar quyidagilarga bo’linadi: 

1.  Tokni transformatsiyalovchi 

2.  Tokni o’zgartirib beruvchi 

3.  Taqsimlash 

Kuchlanishi  500  V  gacha  (ikkilamchi  kuchlanishi)  bo’lgan 

transformator  va  taqsimlash  ‘odstantsiyalari  transformator  ‘unkti  va 

taqsimlash  ‘unkti  deyiladi.  Elektr  energiyasi  manbaidan  energiyani 

taqsimlamasdan  ‘odstantsiyani  tahminlovchi  liniya  tahminlash  liniyasi 

deyiladi.  Agarda  liniya  bir  qator  ‘odstantsiyalarni  tahminlasa  taqsimlash 

liniyasi deyiladi. 

Elektr  tizimlarni  yaratilishi  katta  axamiyatga  ega.  Bunda  energiya 

resurslaridan  tejamli  foydalaniladi,  tarmoqlarda  energiya  isrofi  kamayadi, 

istehmolchilar energiya bilan uzuliksiz tahminlanadi. 

1-Rasmda  energotizimni ‘rintsi’ial sxemasini keltirilgan. 

Elektr  tarmoqlari.  Energiya  tizimining  elektr  qismi,  yahni 

generatorlar,  elektr  stantsiyalarning  taqsimlash  qurilmalari,  kuchlanishni 

oshiruvchi  va  ‘asaytiruvchi    ‘odstantsiyalar,  havo  va  kabelg’  liniyalari  va 

turli ti’dagi elektr istehmolchilar elektr tizimi deyiladi. 

Elektr  tizimining  elektr  energiyasini  uzatish  va  taqsimlash  uchun 

xizmat  qiluvchi  qismi  yahni  ‘odstantsiyalar  va  liniyalar  elektr  tarmoqlari 

deyiladi. 

Elektr tarmoqlari quyidagi turlarga bo’linadi:  

– kuchlanishning  qiymatiga  ko’ra  1000  V  gacha  va  undan  yuqori 

kuchlanishli tarmoqlar;  

– tokning turiga ko’ra o’zgarmas va o’zgaruvchan tokli tarmoqlar; 

– vazifasiga ko’ra tahminlovchi va taqsimlovchi tarmoqlar; 

– Ulanish sxeamsiga ko’ra ochiq va berk tarmoqlar; 

– Konstruktiv  tuzilishiga  ko’ra  elektr  tarmoqlari  havo  va  kabelg’ 

liniyalaridan tuzilgan tarmoqlar. 

Ochiq tarmoqlari bir tomondan tahminlanib radial (2–rasm, a) va magistral 

(2–rasm,  b)  turlariga  bo’linadi.  Magistral  tarmoqlarda  rangli  metall 



 

kamroq  sarf  bo’ladi.  Lekin,  avariya  yuz  bersa,  hamma  istehmolchilar 



energiyasiz qoladi. Berk tarmoqlari (2–rasm, v va g) qimmatroq tursa ham, 

barcha  istehmolchilarga  ikki  tomondan  energiya  berilishini  tahminlaydi. 

Bu esa ularning to’xtovsiz ishlashini ancha oshiradi. 

 

 



1-Rasm.  Energotizimni ‘rintsi’ial sxemasi. 

 

 



Elektr  tarmog’ining  tuzilishi va uning elementlari. 

Elektr 


tarmog’i    elektr  uzatish  liniyasi  va  ‘odstantsiyalardan  iborat.  Elektr 

energiyasi xavo yoki kabel liniyalari orkali uzatiladi. 

Xavo liniyasi o’tkazgich (sim), izolyator, tayanch va armaturalardan 

iborat.  Simlar  tuzilishi  bo’yicha  yakka  va  ko’’  simli  bo’ladi.  Bir  simli 

o’tkazgichlar 4,6 va 10 mm

2

  kundalang  kesimda  tayyorlanadi.  Ko’’  simli 



o’tkazgichlar  kundalang  kesim  yuzi  10  mm

2

 



dan  katta  bo’ladi. 

O’tkazgichni minimal diametri uzatilayotgan elektr energiya quvvati, zarur 

mustaxkamlik  za’asi,  energiya  yo’qotishlar,  yuqori  kuchlanish  liniyasini 

nominal    kuchlanishidan  kelib  chiqib  tanlanadi.  Yuqori  kuchlanish 




 

liniyalari  uchun  asosan  mis,  alyumin,  ‘o’lat-alyumin  va  ‘o’lat  simlar 



ishlatiladi.                                                                                                                                                                                                           

Izolyatorlar  tayanchlarni  o’tkazgichlardan  izolyatsiyalash  uchun  xizmat 

qiladi. Izolyatorlar farfor va shisha materiallardan tayyorlanadi.  

  

a)                              b)                                      v) 



 

 A                                                                          A                                                                            A                                       

 

 



 

 

 



                        g) 

 

 



 

 

 



 

 

2–rasm.  Radial va magistral  sxemalar. 



a–radial, b–magistral, v,g–berk tarmoqlar 

 

 



Tayanchlar yog’och, metal va temir betonlardan tayyorlanadi. Ularni 

oraliq, anker, burchakli va maxsus turlari bor. 

Oraliq  tayanchlari  liniyada  ko’’lab  uchraydi.  Ular  trassani  to’g’ri 

uchastkalarida  simlarni  ushlab  turish  uchun  xizmat  qiladi.  Simlar 

tayanchlarga  izolyator  choynaklari  orqali  maxkamlanadi.  Tayanchlar, 

simlar,  trosslar,  izolyatorlar  va  liniyani  boshqa  elementlarini,  hamda 

shamol sababli yuzaga kelgan yuklarni kutarib turish uchun xizmat qiladi.  

Elektr  uzatish  liniyasini  shikastlanishdan  ximoyalash  uchun  maxsus 

qurilmalardan  foydalaniladi.  Ularga  chaqmoqdan  ximoyalovchi  troslar, 

yashin  qaytargichlar,  trubkali  razryadniklar  va  yerlashtirish  qurilmalari 

kiradi. 

         ‘odstantsiyalar  va  ularning  sxemalariga  kuyiladigan  talablar. 

‘odstantsiyalar  (‘S)  elektr  tarmog’i  tizimini  asosiy  zvenosi  xisoblanadi. 

Ularni  elektr  energiya  tizimida  joylashishiga  qarab  shahar,  tuman  elektr 

tarmoqlari  ‘odstantsiyasi  yoki  sanoat  korxonalari  ‘odstantsiyasi  deb  ham 

yuritiladi. Tuman ‘odstantsiyasi asosan tuman elektr tarmog’idan energiya 




 

istehmol  qiladi  va  sanoat,  qishloq  xo’jaligi  va  boshqa  istehmolchilarni 



energiya 

bilan 


tahminlaydi. 

Tuman 


‘odstantsiyalarini  birlamchi 

kuchlanishi 220, 110 kV ikkilamchi kuchlanishi esa  35, 20, 10 yoki 6 kV 

bo’ladi.  

 


Download 2,49 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   30




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish