|
Mahruza.14 Elektr tarmoq elementlarining almashtirish sxemalari va
xisob ‘arametrlari
Elektr uzatish yo’llarining almashtirish sxemalari. Uzunligi 300-400
km dan oshmagan 110 kV va undan yukori kuchlanishda ishlovchi
xavodagi elektr uzatish yulining almashtirish sxemasi odatda ‘-simon
kurinishda tasvirlanadi 1-Rasmda havodagi elektr uzatish yo’lining ‘-
simon almashtirish sxemasi keltirilgan. Rasmda
r
x
л
л
,
- elektr uzatish
yo’lining aktiv va reaktiv qarshiliklari va g b
л
л
,
- elektr uzatish yulining
aktiv va sig’im o’tkazuvchanliklari.
48-Rasm. Havo elektr uzatish yo’lining ‘-simon almashtirish sxemasi
Aktiv qarshilik kuyidagi formula buyicha to’iladi:
r
r l
л
0
bu yerda:
r
0
- solishtima aktiv karshilik, Om/km (o’tkazgichning
xarorati +20
0
S bo’lganda);
l
- uzatish yo’lining uzunligi, km.
Simlar va kabellarning aktiv karshiliklari 50 Gts davrtezlikda
taxminan om qarshilikka tengdir. SHu tufayli yuza effekti xodisasi
ehtiborga olinmaydi.
r
0
ning kiymati ‘ulatalyuminiy va boshka rangli
metalldan tayyorlangan o’tkazgichlar uchun ko’ndalang kesim yuzalariga
bog’lik ravishda jadvaldan aniqlanadi.
Reaktiv karshilik kuyidagi tartibda to’iladi:
x
x l
л
0
bu yerda:
x
0
- solishtirma reaktiv karshilik, Om/km.
Elektr uzatish yulining aloxida fazalaridagi reaktiv karshiliklar
umumiy xolda turlicha. Simmetrik xolatlarni xisoblashda
x
0
ning o’rtacha
qiymatidan foydalaniladi:
x
D
r
0
0 144
0 0157
,
lg(
/
)
,
ср
пр
bu yerda:
r
пр
- o’tkazgichning radiusi;
D
ср
- faza o’tkazgichlari
oraligidagi o’rta geometrik masofa:
D
D D D
ab
bc
ca
ср
3
bu yerda: D
D
D
ab
bc
ca
,
,
- mos faza o’tkazgichlari orasidagi masofa.
69
EUY ning aktiv o’tkazuvchanligi ikki ko’rinishdagi aktiv quvvat
isroflarini ifoda etadi: izolyatorlar orqali oquvchi daydi toklar tufayli yuz
beruvchi isroflar va tojlanish isroflari.
Izolyatorlardagi daydi toklar kiymati juda kam bo’lib, ular tufayli
yuz beruvchi isroflarni xisobga olmaslik mumkin. Tojlanish darajasi
o’tkazgichdagi kuchlanish va uning radiusiga bog’lik bo’ladi. SHu sababli
bu isrofning qiymatini ruxsat etilgan oralikda tutish uchun tojlanish
buyicha ruxsat etiluvchi eng kichik kesim yuzasi belgilangan. Unga
muvofik eng kichik kesim yuzasi 110 kV uchun 70 mm
2
, 150 kV uchun
120 mm
2
, 220 kV uchun 240 mm
2
.
EUY ning sig’im utkazuvchanligi
b
л
aloxida faza o’tkazgichlari
orasidagi va faza o’tkazgichlari bilan yer orasidagi sig’im tahsirida
vujudga keladi va quyidagicha xisoblanadi:
b
b l
л
0
bu yerda:
b
0
- solishtirma sig’im o’tkazuvchanlik bo’lib, jadvaldan
aniqlanishi yoki quyidagi formula bo’yicha xisoblanishi mumkin:
b
D
r
0
6
7 58
10
,
lg
ср
пр
Ko’’gina xolatlarda 110-220 kV kuchlanishli EUY larini xisoblashda
ularning sxemalari yetarlicha sodda ko’rinishda ifodalanadi. Bu
sxemalarda sig’im o’tkazuvchanlik o’rniga (2a-rasm) u tahsirida ishlab
chiqariluvchi reaktiv quvvat (2b-rasm) xisobga olinadi. EUY sig’im
quvvatining yarmi quyidagicha to’iladi:
Q
I U
U
b l
U b
c
c
3
3
1
2
1
2
0
2
ф
ф
2
л
bu yerda:
U
ф
va
U
- faza va fazalararo kuchlanishlar, kV;
I
с
- yerga tomon oquvchi sig’im toki, I
U b
с
ф л
/ 2
49-Rasm. Elektr uzatish yo’lining soddalashtirilgan almashtirish
70
sxemalari.
a.b- 110-220 kV kuchlanishli xavodagi uzatish yo’llari uchun; v- 35 kV va
undan ‘ast kuchlanishli xavodagi uzatish yo’llari uchun; g-10 kV va undan
‘ast kuchlanishli kabelli uzatish yo’llari uchun.
EUY da ishlab chiqariluvchi
Q
с
reaktiv quvvat kuchlanishning
kvadratiga to’g’ri ‘ro’ortsionaldir.
35 kV va undan ‘ast kuchlanishdagi xavodagi EUY da
b
c
va bunga
mos ravishda
Q
c
juda kichik bo’lganligi sababli ehtiborga olinmaydi (v-
rasm).
Kabelli EUY larining almashtirish sxemalari ham umumiy xollarda
xavodagi EUY lardagi kabi ‘-simon ko’rinishda ifodalanadi Kabelli EUY
larda faza o’kazgichlari oralaridagi masofalar kam bo’lganligi sababli
x
0
xavodagi EUY laridagiga nisbatan juda kam bo’ladi. 10 kV va undan ‘ast
kuchlanishdagi kabelli EUY larining almashtirish sxemalarida
x
0
ehtiborga olinmaydi (g-rasm).
g
л
aktiv o’tkazuvchanlik 110 kV va undan
yuqori kuchlanishli kabelli EUY larining almashtirish sxemalarida
ehtiborga olinadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
