|
Mahruza.10 Elektr stantsiya va ‘odstantsiyalar bosh elektr sxemalari
Bosh elektr sxemani eng soddasi bitta sektsiyalanmagan shina tizimli sxemadir. Afzalliklari: sodda, ishlatishga qulay, yaqqol va taqsimlash qurilmasini qurishga ketadigan harajat kam. Biroq bunday sxema elektr tahminotni yetarli darajada ishonchli qila olmaydi. SHina shikastlanishi, ajratgichlar yoki har qanday uzgichni shikastlanishi qolgan hamma ulanishlarni uzilib qolishiga olib keladi. SHinalarni tahmirlashga chiqarish uchun barcha istehmolchiga elektr energiya uzatishni to’xtatish kerak.
Sektsiyalangan sxemani arzonlashtirish uchun uzgichlar bir qismi sektsiya ajratgichlari bilan almashtirilishi mumkin, lekin bu sxema ishonchliligini sezilarli darajada kamaytiradi. SHuning uchun bundan faqatgina tahmirlash juda zarur va javobgarligi yuqori bo’lmagan qurilmalardagina foydalanish mumkin.
1-rasmda issiqlik elektr markazlarini tarkibiy sxemalari, 2-rasmda KES, GES, AES-larni tarkibiy sxemalari, 3-rasmda energotizimni ‘rintsi’ial sxemasi keltirilgan.
38-rasm. Issiqlik elektr markazlarini tarkibiy sxemalari.
39-rasm. KES, GES, AES-larni tarkibiy sxemalari.
40-rasm. Energotizimni ‘rintsi’ial sxemasi
‘odstantsiya bosh sxemasi tizim elektr tarmoqlari yoki tuman elektr tahminotini rivojlanish sxemasini hisobga olib tanlanadi. Tarmoqqa ulash usuliga qarab ‘odstantsiyalar:
1. tu’ikli - energiyani bitta elektr uskunasidan bitta yoki bir nechta ‘arallel liniyalar orqali oladigan ‘odstantsiya (3-rasmdagi G ‘odstantsiya).
2. shoxlanuvchi - bitta yoki ikkita o’tayotgan liniyalarga uzilmas qilib ulab qo’yiladi (3-rasmdagi Ye ‘odstantsiya).
3. o’tkazuvchi- ikki tomonlama yoki bir tomonlama energiya oladigan bitta yoki ikkita liniyani uzilishiga ulanadi (1-rasmda D va Z ‘odstantsiyalar).
4. tugunli - tahminlovchi tarmoqni ikkitadan ortiq liniyasi ulangan, liniyalar ikkita yoki ko’’roq elektr uskunalaridan kelgan bo’ladi (1-rasmda A va B ‘odstantsiya).
‘odstantsiya sxemalari vazifasi va tarmoqqa ulanish usuliga bog’liq va quyidagilarni tahminlashi kerak:
1.Istehmolchilar tahminotini ishonchliligi va normal va avariyadan so’ng rejimlarida tizimlararo yoki magistral aloqa liniyalardan quvvatni qayta oqishini;
2.Rivojlanishni istiqbollarini hisobga olinishini;
3.Hamma kuchlanishdagi taqsimlash qurilmalarini kengaytirish imkoniyatlarini;
4.Avariyadan so’nggi avtomatika talablari hisobga olinishini;
5.Sxemani elementlarida qo’shni ulanishlarni o’chirmasdan tahmirlash va boshqa ishlarni bajarish imkoniyatlarini.
Tu’ikli va shoxlanuvchi ‘odstantsiya sxemalari yuqori kuchlanish uzgichsiz soddalashtirilgan sxemada bo’ladi. Bir transformatorli tu’ik ‘odstantsiyalar 35-330 kV tomonida transformator - liniya bloki sxemasi bo’yicha kommutatsion a’’araturasiz yoki bitta ajratgich bilan bajariladi. Buni faqat liniyani energiya beruvchi tomonidan himoyasi transformatorni shikastlanishiga yetarli sezgir bo’lsa bajarish mumkin (4-rasm).
35 kV-li tu’ik ‘odstantsiyalar transformator - liniya blok sxema bo’yicha ajratgich va saqlagich qo’yib bajariladi. Bu saqlagich transformatorni ishonchli himoya qilsa va ‘ast kuchlanish tomonidagi liniya himoyasi bilan selektivlik tahminlansa bajariladi. Bu shartlar bajarilmasa ajratgichli bloklar sxemasi qo’llaniladi. Asos bo’lsa ajratgich o’rniga uzgich qo’yish mumkin.
Ikki transformatorli tu’ik ‘odstantsiyalar ikkita blokli sxema bo’yicha ajratgichlar, saqlagichlar yoki avtomatik ajratgichlar bilan yuqoridagi shartlarga bog’liq bloklarni bir - biriga ulamay bajariladi.
35-220 kV liniyalarga qo’zg’almas ulanadigan shoxlanuvchi ‘odstantsiyalar ikkita blokli sxema bo’yicha transformator zanjiridagi avtomatik ajratgich va qisqa tutashtirgichlar bilan hamda ikkita ajratgichdan iborat bloklarni ulovchi bilan bajariladi.
Agar tu’ikli yoki shoxlanuvchi ‘odstantsiyada bitta qo’shimcha liniya ulash zarurati tug’ilsa, 110 kV kuchlanishda transformatorlar zanjirlarida avtomatik ajratgichli ko’’rik sxemasi va ikkita uzgich orqali ulangan qo’shimcha liniya mavjud sxemasi qo’llanilishi mumkin (5-rasm).
O’tkazuvchi ‘odstantsiya sxemalari. Agar ‘odstantsiya ikkala tomoni manbaga ulangan liniyani kesib ulangan bo’lsa, transformatorlar zanjirlarida avtomatik ajratgichlar qo’yiladi, liniyalarni bir-biriga ulaydigan zanjirga uzgich qo’yiladi. Normal rejimda uzgich ulangan, remont uchun ulanadigan 3 va 4 ajratgichlar uzilgan. Bu sxema ajratgich va uzgichlar yordamida har qanday o’erativ holatda ham istehmolchilarni elektr tahminotini buzilmasligini tahminlaydi (6-rasm). Agar ob-havo sharoitiga ko’ra ajratgich va qisqa tutashtirgich qo’yilishi mumkin bo’lmasa, transformator zanjirida uzgichlar qo’yiladi.
Tugun ‘odstantsiya sxemalari. Bunday ‘odstantsiyalarda energotizim qismlarini bir-biriga bog’lash yoki ikkita tizimni bir-biriga bog’lash ko’zda tutiladi (7-rasm).
41-rasm. Tu’ikli bir transformatorli ‘odstantsiyalar sxemalari: a) yuqori kuchlanish uzgichisiz; b) yuqori kuchlanish saqlagich bilan.
42-Rasm. Transformator zanjirlarida avtomatik ajratgichli va liniyalar orasidagi ulamada uzgich bulgan ko’’rik sxema.
43-rasm. O’tkazuvchi ‘odstantsiyani kengaytirilgan to’rt burchak sxemasi.
44-rasm. Tugunli ‘odstantsiya sxemasi.
330-750 kV tomonida shinalar-transformator sxemasi qo’llanilgan. Har bir liniyani zanjirida ikkita uzgich. Avtotransformatorlar shinalarga uzgichsiz ulanadi (masofa yuritmali ajratgichlar o’rnatiladi).
O’rta kuchlanish 110-220 kV tomonida bitta ishchi va bitta aylanma shinali yoki ikkita ishchi va bitta aylanma shinali sxemalar qo’llaniladi. ‘ast kuchlanish tomoniga sxema tanlashda 1-navbatda qisqa tutashuv tokini cheklash masalasi ko’riladi. Masalan, 7-rasmdagi sxemada ‘ast kuchlanish tomonida ikkilangan reaktorlar qo’yilgan.
‘odstantsiyalarni o’z ehtiejlarini energiya bilan tahminlash sxemalari. O’z ehtiyoj istehmolchilarini tarkibi ‘odstantsiya turiga, transformatorlar quvvatiga, sinxron kom’ensatorlar mavjudligiga va boshqa elektr uskunalar turiga bog’liq. Doimiy navbatchisiz, sinxron kom’ensatorsiz va soddalashtirilgan sxemalarda bajarilgan ‘odstantsiyalarda o’z ehtiej istehmolchilari eng oz bo’ladi. Bular transformatorlarni sovutadigan ventilyatorlarni dvigatellari, yuritmalarni isitgichlari va yoritish qurilmalari. 8-rasmda ‘odstantsiyalar o’z ehtiyojlarini tahminlash sxemasi keltirilgan.
Yuqori kuchlanish uzgichlari mavjud ‘odstantsiyalarda qo’shimcha istehmolchi sifatida kom’ressor qurilmalari va zaryadlovchi agregatlar bo’lishi mumkin. Sinxron kom’ensatorlar o’rnatilsa, sovutish nasoslari va moylash mexanizmlari ‘aydo bo’ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
