Elektr energiya iste’molchilari. Reja: 1

Elektr energiya manbalarining xarakteristikalari. 
Elektr 
energiya manbalarining turli- tumanligi va ishlash uslubining har 
xil bo’lishiga qaramasdan ular umumiy xususiyat-elektr energiya 
ishlab chiqarishi bilan xarakterlanadi. Shuning uchun ularni elektr 
quwati yoki ikki kattalik EYUK va elektr toki bilan xarakterlash 
mumkin. 

---

Elektr energiyani ishlab chiqarish va iste‘mol qilish bir 
jarayonni tashkil qilib, har qanday vaqt birligida iste‘molchi 
qancha energiya qabul qilsa, manba shuncha energiya beradi. 
Elektronikada, 
hisoblash 
texnikasi 
va 
avtomatik 
qo’rilmalarda, shunday manbalar qo’llaniladiki, yuklama quwati 
o’zgarganda ham tok doimiy bo’ladi 
(I=const).
Elektr energiya manbalari ishlab chiqarayotgan elektr 
energiyaning bir qismi shu manbaning ichida, ya‘ni o’zida 
sarflanadi. Manbaning o’zida energiya yo’qolishini ichki 
qarshiligi bilan xarakterlash qabul qilingan. 
Shunday qilib, yuklama har doim manbaning quvvatini 
aniqlaydi. Manbani toki va kuchlanishi yuklama o’zgarishiga va 
ish sharoitiga qarab o’zgarmas va o’zgaruvchan bo’lishi mumkin. 
Elektr energiya manbalarini ichki qarshiliklari va iste 
’molchilarni qarshiliklari orasidagi munosabatga qarab 
manbalar EYUK manbasi va tok manbasi bo ’lishi mumkin.
EYUK manbasi. EYUK manbasining qutblarida yuklanish 
(elektr tokini) etarlicha katta chegarada o ’zgartirganda ham 
I, (A)
1.3-rasm
 
U,(V)
 
U, (V)
 
1.4-rasm 

---

kuchlanish o 'zgarmaydi: Uchiq = E= const.
EYUK manbasi shu manba 
P
quvvatining yuklama toki 
I
ga 
nisbatiga to’g’riproporsional 
P I = E = const
(110) 
ichki qarshiligi 
RichkP 0
yoki 
R
Ic
hh« Ryuk.
Agar EYUK manbasi ichki qarshiligi 
R
lc
hki=®
bo’lsa, volt-
amper xarakteristikasi to’g’ri 
chiziqli bo’ladi. Bunday 
xarakteristikaga ideal EYUK manbasi ega bo’ladi. 
Masalan, qo’rg’oshinli akkumulyatorlarda yuklama tokini 
etarlicha katta chegarada o’zgartirganda chiqish kuchlanishi 
o’zgarmaydi. Bu shundan dalolat beradiki, akkumulyator ichki 
qarshiligi shunchalik kichikki, EYUK Ega nisbatan ichki 
qarshilikdagi kuchlanish tushuvini hisobga olmaslik mumkin. 
Demak, yuklama tokini (yuklama qarshiligi) tekshirilayotgan 
diapozonida akkumulyator EYUK manbasi deb faraz qilish 
mumkin, ya‘ni 
E=const
va 
R
JC
hta=0.
Manbalarni energetik 
imkoniyatlarini (VAX) volt-amper (tashqi) xarakteristikalari, yani 
kuchlanishni tok kuchiga

---

bog’ liqligi bilan ifodalash qo’ lay. 
EYUK manbasini toki o’zgarganda uni chiqishlaridagi 
kuchlanish 
U
c
hiq=const,
u vaqtda EYUK manbasini VAX tok 
o’qiga parallel bo’ladi. 
R= 
da 
1=0
va manbani quvvati ham 
nol bo’ladi (1.3-rasm). 
1.5-rasm. 
1.6-rasm.