|
Mustaqil bajarish uchun topshiriqlar
Jadvaldagi noma‘lum miqdorni berilgan sxemaga qarab aniqlang.
Variant
S
1
(mkF)
S
2
(mkF)
S
3
(mkF)
S
4
(mkF)
Topish
kerak
1
2
0,5
1
3,2
S
OBЩ
2
0,7
1,3
2,6
4,7
S
OBЩ
3
6
2
3
5,7
S
CD
4
0,8
0,6
0,5
0,9
X
OBЩ
14.Jadvalda keltirilgan noma‘lum miqdorni berilgan sxema asosida aniqlang.
Variant
S
1
(mkF)
S
2
(mkF)
S
3
(mkF)
S
4
(mkF)
Topish
kerak
1
5
7
8
1
S
OBЩ
2
3
2
0,5
0,1
X
OBЩ
3
0
3
0
3,5
S
OBЩ
AMALIY MASHG„ULOT № 3
Mavzu: Elektr zanjirining bir qismi va butun zanjir uchun Om qonuni
.
Ishdan maqsad:
Elektr zanjirining bir qismi va butun zanjir uchun Om qonuni bilan tanishib,
ularga doir namunaviy masalalar echadilar va uyga berilgan topshiriqlarni mustaqil
ishlab, kerakli ko‗nikmalar-ni hosil qiladilar.
Om qonunlari
Aktiv qarshiligi bo‘lgan zanjirning bir qismi uchun Om qonuni
)
(
)
(
A
R
U
I
ёки
B
RI
U
U
ва
(1)
Bundan:
лик
ўтказувчан
Сименс
Ом
R
g
Ом
I
U
R
)
1
(
1
);
(
(2)
U xolda qarshilik Volt–Amper xarakteristikasi
)
(
U
f
I
chiziqli o‘zgaradi.
Elektr tok zanjiriga manbaga ulangan xolda butun zanjir uchun Om qonuni
quyidagicha tenglama bilan ifodalaniladi.
Potentsiallar tenglamasiga asosan:
,
,
,
2
2
3
2
I
R
E
I
R
C
в
d
C
d
I
R
E
а
в
а
1
1
1
,
Yoki
12
1
1
1
2
2
3
2
1
,
U
I
R
E
I
R
E
I
R
C
2
1
3
2
1
12
)
(
E
E
I
R
R
R
U
Bundan:
3
2
1
12
2
1
R
R
R
U
E
E
I
Ketma – ket ulangan elektr tok zanjirining e.yu.klari E
1
=4 B, E
2
=2 B,
qarshiliklari R
1
=4Om, R
2
=6Om teng. Tok qiymati va potensallari aniqlanib,
diagrammasi tuzilsin
Yeshish: Om qonuniga asosan tok qiymatini topamiz:
A
R
R
R
E
E
I
ум
2
,
0
10
2
2
4
2
1
2
1
Bunda: E1>E
2
bo‘lganligi ushun tok soat strelkasiga mos yo‘nalgan bo‘ladi.
Potensiallar farqini aniqlash ushun φ
a
=0 deb olamiz.
Bunda:
)
(
8
,
0
4
2
,
0
0
,
1
1
B
IR
yoki
I
R
а
б
а
б
φ
v
- potensiali:
)
(
2
,
3
1
1
B
Е
yoki
E
б
в
в
б
φ
g
-potensiali:
1
R
2
R
3
R
1
E
2
E
1
2
a
в
с
d
I
12
U
)
(
A
I
)
(
B
U
R
)
(
2
2
,
3
6
2
,
0
2
2
B
IR
yoki
IR
в
г
в
г
Ushbu tenglamalardan:
2
E
г
а
bo‘lib:
0
2
2
2
2
Е
а
Potensial diagrammasini tuzamiz.
Mustaqil bajarish uchun topshiriqlar
O‗tkazgichdan o‗tayotgan tok I va o‗tkazgich qarshiligi S, vaqt t bo‗lsa,
jadvaldagi noma‘lum kattalikni toping.
Variant
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
I (A)
6
–
8
10
5
6,5
10,5
3
2
4,5
R (Om)
50
20
10
–
15
–
8
5
–
10,5
t (min)
3
5
–
2
1
1,5
2
–
2,5
–
Q (kJ)
–
5
8
10
–
3
–
8
5
3,6
Topish
kerak
Q
I
T
R
Q
R
Q
t
R
t
Kuchlanish U, o„tkazgich qarshiligi R, vaqt t, Q issiqlik miqdori bo„lsa,
jadvaldagi noma‟lum kattalikni toping.
Variant
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
U (B)
240
–
80
100
120
127
220
150
–
100
R (Om)
90
50
60
–
80
–
50
75
100
40
t (min)
1
1,2
–
0,6
0,9
1,5
–
1
2
2,2
Q (kJ)
–
5,6
6,7
3,6
–
2,8
1,6
–
3
–
Topish
kerak
Q
U
T
R
Q
R
t
Q
U
Q
г
в
б
8
,
0
8
,
0
6
,
1
a
2
,
3
4
,
2
6
,
1
2
,
3
4
,
2
2
R
1
R
Ом
R
)
(
В
AMALIY MASHG„ULOT № 4
Mavzu: O„zgarmas tok zanjirlarida elektr toki
Ishdan maqsad:
O‗zgarmas tok zanjirlarida elektr toki bilan tanishib, unga doir
namunaviy masalalar echadilar va uyga berilgan topshiriqlarni mustaqil ishlab,
kerakli ko‗nikmalarni hosil qiladilar.
Oʻzgarmas tok
— tok kuchi va yoʻnalishi vaqt oʻtishi bilan oʻzgarmaydigan
elektr toki. Oʻzgarmas tok oʻzgarmas elektr yurituvchi kuch taʼsirida oʻtkazgichdan
yasalgan berk zanjirda vujudga kelishi mumkin. Agar elektr zanjiri tarmoqlanmagan
boʻlsa, uning hamma qismlaridan oʻtayotgan tok kuchi bir xil boʻladi. Oʻzgarmas
tokning asosiy qonunlari Om qonuni va Joul — Lens qonunipan iborat. Ishtirok
etayotgan qarshiliklar va elektr yurituvchi kuchlardan foydalanib, zanjir
tarmoqlarining har biridan oqayotgan tok kuchi va yoʻnalishi Kirxgof qoidalari
asosida hisoblanadi. Oʻzgarmas tokdan turli sanoat tarmoqlarida, mas,
elektrometallurgiya, transport, aloqa, avtomatika va boshqalarlarda foydalaniladi.
Elektr energiyasining qo`llanilishi tufayli ilmiy-texnikaviy taraqqiyot juda tez
sur`atlar bilan o`sib bormoqda. Xozirgi vaqtda xalq xo`jaligining biror tarmog`i
yo`qki, elektr energiyasining foydalanilmaydigan, ya`ni ilmiy tadqiqot ishlari
bo`ladimi yoki qishloq xo`jalik sohasimi, albatta elektr energiyasi ishlatiladi.
Elektrotexnika fani (elektr energiyasi) tabiatdagi elektr va magnit xodisalaridan
foydalanib, elektr energiyasi ishlab chiqarish uni uzatish hamda iste`molchilarga
tarqatish, uzatuvchi va taqsimlovchi elektr qurilmalar, transformatorlar, elektr
mashinalar, generatorlar va xakozo elektr qurilmalarning tuzilishi va ishlatilishi
masalalarini o`rganadi.
Zaryadli zarralarning tartibli harakati elektr toki deyiladi.O‘zgarmas tok
o‘tayotgan o‘tkazgich ichida ham tashqarisida ham elektr maydoni
mavjuddir.O‘tkazgich ichidagi elektr maydonerkin zaryadlarning tartibli
harakatlanishiga, ya‘ni elektr tokening paydo bo‘lishiga sabab bo‘ladi.
Tokning mavjud bo‘lish shartlari: 1) zaryadlangan erkin harakatlana oladigan
zarrachalar mavjudligi 2) zaryadli zarrachalar tartibli harakatini vujudga keltiruvchi
elektr maydon bo‘lishi. 3) zanjir berk bo‘lishi kerak.
Metallda elektr tokini elektronlar o‘tkazadi.
Elektr tokening 3 xil ta‘siri mavjud:
1) Issiqlik ta‘siri
2) kimyoviy ta‘siri
3) magnit ta‘siri
Issiqlik ta‘siri: o‘ta o‘tkazgich va vakuumda issiqlik ta‘siri kuzatilmaydi.
kimyoviy ta‘siri:kimyoviy ta‘sir eritmalarda va gazlarda kuzatiladi.
magnit ta‘siri har doim kuzatiladi.
Elektr toki doim musbat qutbdan manfiy qutbga oqadi.
- tok kuchi
[ ]
– vaqt
[ ]
=s
- zaryad tashuvchining zaryadi
[
]
–zaryad tashuvchining tezligi
[ ]
S – o‘tkazgichning ko‘ndalang kesim yuzi
[ ]
N – elektronlar soni
– zaryad tashuvchi zaryadlar konsentratsiyasi
[ ]
Tok kuchi elektr zaryadi kabi skalyar kattalikdir.Demak tok kuchi skalyar
doimo ishorali kattalik ekan.
O‘tkazgichning ko‘ndalang kesim yuzasidan vaqt birligida o‘tgan zaryad
miqdoriga miqdor jihatdan teng bo‘lgan fizik kattalikka tok kuchi deyiladi.
Vaqt o‘tishi bilan tok kattaligi va yo‘nalishi o‘zgarmasa o‘zgarmas tok deyiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
