Elektr energetika

14-LABORATORIYА ISHI

Tokli kesim

Tok otsechkasi (TO) qisqa tutashuvni tezlik bilan uzishni ta’minlovchi tok himoyasining bir turidir.

TO, asosan, manbaga yaqin bo’lgan liniyalarda qo’llaniladi. CHunki bunday liniyalardan katta qisqa tutashuv toklarining uzoq vaqt davomida o’tishi xavfli. MTH bilan TO orasidagi farq ularning tanlash xususiyatini ta’minlash usulidadir.

T O ning tanlash xususiyati uning ishlash zonasini cheklash yo’li bilan amalga oshiriladi, ya’ni u kyoyingi liniyada qisqa tutashuv bo’lganda ishlamasligi kerak. Buning uchun TO ning ishlash toki himoyalanayotgan liniyaning so’nggi nuqtasida qisqa tutashuv bo’lganda himoyadan o’tadigan maksimal tokdan katta bo’lishi kerak. TO ning ishlash zonasi (1.4 –rasm)da ko’rsatilgan.

TO ning ishlash toki

I_hi= K_z I_{k.max (1.10)}

bu yerda I_kmax - himoya qilinayotgan ob’ektning manba tomonidan hisoblaganda so’nggida qisqa tutashuv. bo’lganda hosil bo’ladigan eng katta tok; K_z - zahira koeffitsienti, RT-40 rele qo’llanilgan bo’lsa,K_z=1,2...1,3.

TO ning sxemasi MTH ning sxemasidan faqat vaqt relesining yo’qligi bilan farq qiladi. TO ning ishlash vaqti tok va oraliq relelarining ishlash vaqtlari yig’indisiga teng bo’lib, odatda, t = 0,04 - 0,06 s ni tashqil qiladi.



1.5-rasm. TO ning ishlash zonasi

O’ta kuchlanishlardan naysimon razryadniklar yordamida himoyalangan liniyalarda TO uchun ishlash vaqti 0,06 - 0,08 s ga teng bo’lgan oraliq relelar olinishi kerak.

TO maksimal qisqa tutashuv toklaridan chetlashtirilganligi sababli minimal qisqa tutashuv rejimida uning ishlash zonasi qisqaradi. Agar TO liniyaning 20% dan ortiq qismini himoya qilsa, uni ishlatish maqsadga muvofiq hisoblanadi.

TO liniyani to’liq himoya qila olmasligi sababli uni asosiy himoya sifatida ishlatish mumkin emas. TO faqat MTH bilan birgalikda ishlatiladi.

TO ishlamasligi mumkin bo’lgan zonani kamaytirish uchun himoyalanayotgan liniyaga hayallash vaqtiga ega bo’lgan TO (1.5-rasm) A1 o’rnatiladi va uning himoya zonasi kyoyingi liniyaning ham bir qismini o’z ichiga oladigan qilib bajariladi. Kyoyingi liniyaga esa darhol ishlaydigan A2 tok otsechkasi o’rnatiladi. Hatijada A1 himoya W1 liniyani to’liq himoya qiladi. Kyoyingi W2 liniyaning boshlanish qismida qisqa tutashuv bo’lganda avval A2 himoya ishlab, A1 himoyaning noto’g’ri ishlashiga yo’l qo’ymaydi.

1.6-rasm. Hayallash vaqtiga ega bo’lgan TO

Darhol ishlaydigan A2 tok otsechkasining ishlash toki quyidagicha olinadi:

I_A2hi= K_z I_{K2.max (1.11)}

bu yerda K_z=1,2-1,3 - zahira koeffitsienti; I_K2.max - himoyalangan liniya so’ngidagi maksimal qisqa tutashuv toki.

Hayallash vaqtiga ega bo’lgan TO ning ishga tushish toki

I_A1hi= K_z I_{A2hi (1.12)}

bu yerda K_z = 1,2-1,3 - zahira koeffitsienti. Uning hayallash vaqti

t_A1= t_A2 +t (1.13)

bu yerda Dt=0,3…0,6 tanlash pog’onasi.

Darhol ishlaydigan tok otsechkasining hayallash vaqti

t_A2=0,06…0,08 s.

Hayallash vaqtiga ega bo’lgan TO ning sxemasi MTH ning sxemasi bilan bir xil.

Hyoytrali yerga ulangan va nyoytrali yerga yoy so’ndiruvchi cho’lg’am orqali ulangan elektr tarmoqlarida bir fazali yerga tutashuv vaqtida nisbatan kichik sig’im toklarigini hosil bo’lishi sababli qisqa tutashuv bo’lib hisoblanmaydi. Fazalar orasidagi kuchlanishga ulangan iste’molchilar normal ishlashda davom etadi. Yerga tutashuvni tezlik bilan uzish talab qilinmaydi. Harakatlanuvchi mexanizmlar, quvvati katta generatorlar, xavfsizlik texnikasi talablariga ko’ra tezlik bilan uzish talab qilinadigan ob’ektlar bundan mustasno.

Nazorat uchun savollar

2. 
   TO qurilmasini vazifasini tushuntiring.
   
3. 
   Turg’un va turg’un bo’lmagan qisqa tutashuvlar vaqtida AQU qanday ishlaydi?
   
4. 
   TO qurilmasiga qo’yiladigan asosiy talablarni aytib bering.
   
5. 
   Kondensatorning vazifasi nimadan iborat?
   
6. 
   Nima uchun qisqa tutashuvdan kyoyin TO qurilmasi darhol ishlashi mumkin emas?