ƏLƏKBƏr MƏMMƏdov ceyhun yusifov iLqAr Seyfullayev vergİ

Cədvəl 2.2.1. Dövlətin rifahın formalaşmasına təsir modelləri

---

lərin əhali üçün əlçatanlığının tənzimlənməsini təmin etməyə
imkan  verir.  Birinci  halda  tənzimləmə  obyekti  kimi  əhalinin
gəlirləri qəbul edilir: əmək haqqı, mülkiyyətdən və sahibkarlıq
fəaliyyətindən gəlirlər, sosial transferlər, sərvətin yığımından
gələn  gəlirlər  (qiymətli  kağızlardan,  depozitlərdən,  əmlakın
satışından və s.). İkinci halda isə  mal və xidmətlərin qiymətləri,
nemətlərin istehsal həcmləri tənzimləmə obyekti hesab olunur.
Rifahın  təkrar  istehsalı  prosesinin  dayanıqlılığı  nöqteyi-
nəzərindən əmək və sahibkarlıq fəaliyyəti (əhalinin məşğulluğu)
şəraiti və insanın təkrar istehsalını təmin edən sosial mühitin
vəziyyəti, həmçinin insanın təbiətdə təkrar istehsalını təmin edən
ətraf mühit ictimai rifahın dövlət tənzimləməsinin əhəmiyyətli
obyekti kimi qəbul olunur. 
Əhalinin rifahının formalaşması şərtlərinin tənzimlənmə ilə
əhatə  olunma  dərəcəsi  dövlətin  öhdəsində  olan  resursların
miqdarından asılı olur.
Bu resurslara  aşağıdakılar aid edilir [86]:
•  dövlətin  maliyyəsi  (dövlət  büdcəsi  və  büdcədənkənar
 fondlar);
•  iqtisadiyyatın  dövlət  sektoru  (xüsusilə  ictimai  nemətləri
 istehsal edən sektorda);
• qanunvericilik;
•  rifahın  (əhalinin  rifahının  monitorinqi)  nail  olunmuş
səviyyəsi barədə  informasiyasının daimi toplanması və emalı
imkanları.
Dövlət sərəncamında olan resurslardan, həmçinin qoyulmuş
məqsəd və vəzifələrdən asılı olaraq rifahın tənzimlənməsinin
müxtəlif  formalarından  istifadə  edə  bilər.  Rufahın  dövlət
tənzimlənməsinin formaları (vasitləri və metodları) həmin sosial-
iqtisadi prosesə təsir alətlərini müəyyən edir.
Rifahın dövlət tənzimlənməsinin formaları əsasən iki istiqa -
mət üzrə təzahür olunur:
1.  Rifahın  bazar  mexanizminin  dəstəklənməsi  və  inkişafı
üçün şəraitin yaradılması;
2. Rifahın bazar mexanizminin ictimai dəyərlər və normalara,
inkişaf şəraitinin dəyişməsinə uyğunlaşdırılması üçün təkmilləş -
diril məsi.
Birinci  halda  (birinci  vəziyyətdə)  dövlət  fəaliyyəti  hüquq
84