ƏLƏKBƏr MƏMMƏdov ceyhun yusifov iLqAr Seyfullayev vergİ

Vergİ VƏ TƏrƏqqİ
formasını alır və təyinatına görə TMK-nın üstünlüyüdür. Qeyd
etmək lazımdır ki, bu üsulla ötürülən texnologiyaların miqdarını
adekvat qiymətləndirmək və tutuşdurmaq olduqca çətindir. Lakin
təxmini qiymət verməyə cəhd etmək olar. Əgər ölçü üçün royalti
və  lisenziya  ayırmaları  üçün  ödəmələr  üzrə  məlumatlardan
istifadə etsək, onda bu ödəmələrin böyük payı firmalar daxilində
həyata keçirilir. Xərclər artdıqca, bu, firmaları texnoloji alyanslar
bağlamağa  vadar  edir  və  inteqrasiya  prosesi  baş  verir  ki,  bu
zaman texnologiyaların innovasoyalı TMK klasterləri arasında
ötürülməsi baş verir. Belə alyansların və TMK şəbəkələrinin
sayının  artması  texnologiyaların  firmalararası  və  firmadaxili
ötürülməsi  üsulları  arasında  sərhədlərin  yuyulmasına  səbəb
olmuşdur. Qəbul edən ölkələr tərəfindən aparılan liberallaşma
siyasəti də həmçinin, inteqrasiya və beynəlmiləlləşmə strate -
giyaları üçün əlverişli şərait yaradılmasına istiqamətlənmişdir.
Texnologiyaların  ötürülməsinin  firmalararası  üsulu  TMK
şəbəkələri  çərçivəsində  aşağıdakı  formaları  alır:  müştərək
müəssisələr, françayzinq müqavilələri, istehsal vasitələri satışı,
lisenziyalaşma, texniki yardım, subkontraktlar, komplekt ava -
danlıqlarının (original equipment – manufacturing arrangements)
hazırlanması üzrə müqavilələr.
Texnologiyaların ötürülməsinin firmadaxili üsulunun TMK
şəbəkələri çərçivəsində mühüm xüsusiyyəti ən müxtəlif səviy -
yələrdə texnologiyanın müxtəlif filiallara ötürülməsi imkanıdır.
Seçim iki amildən asılıdır:

korporativ strategiyadan;

filialın imkanlarından.
Korporativ strategiya hər bir filialın yerini baş şirkətin trans-
milli  istehsal  sistemi  çərçivəsində  müəyyən  edir.  Bu,  filialın
xərclərinin  qiymətləndirilməsi  və  yerləşdiyi  yerin  riskləri,
bazarın ölçüləri və proqnozlaşdırılan artım, rəqiblərin davranışı
əsasında, həmçinin filialların strategiyalarının qiymətləndirilməsi
əsasında baş verir. Məsələn, əgər filialda lazımi imkanlar varsa,
o,  baş  şirkətlə  öz  texnoloji  rolunun  yüksəldilməsi  haqqında
razılığa gələ bilər. Filial üçün mümkün strategiyalardan biri –
müəyyən məhsul (product mandate) istehsalı üçün səlahiyyət
əldə etməkdir. Bu o deməkdir ki, filial məhsulun hazırlanması,

---

217