ƏLƏKBƏr MƏMMƏdov ceyhun yusifov iLqAr Seyfullayev vergİ

Vergİ VƏ TƏrƏqqİ
Françayzinqin yeni forması, o cümlədən onun beynəlxalq
variantı bilavasitə dilerlər arasında franşizaların (güzəştlərin)
kombinasiyalı mübadiləsi olmuşdur. Dilerlərin bu qarşılıqlı əlaqə
forması, xüsusilə ərzaq məhsulları ilə ticarət və restoran biznesi
sahəsində sürətlə yayılır.
Azərbaycan çərçivəsində əmtəə və xidmətlər dövriyyəsində
françayzinq münasibətlərinin daha intensiv inkişafı baş verir. İc-
timai iaşə sistemində, kompüter sənayesində (məsələn, Mak-
donald-s  sürətli  qida  restoranları  şəbəkəsi  və  1C  şirkətinin
mühasibatlıq üçün proqramı),  pərakəndə ticarətdə françayzinq
münasibətləri intensiv inkişaf edir.  
Texnologiyanın “təmiz” şəkildə ötürülməsinin özünəməxsus
forması  idarəetmə  və  təşkilat  metodlarının  ixracıdır.  Bu
münasibətlərin inkişafı müasir istehsalın səmərəliliyinin təmin
edilməsində  idarəetmə  amilinin  rolunun  artması  ilə  bağlıdır.
Şirkətin  yerinə  yetirdiyi  funksiyalar  idarəetmə  və  təşkilatın
qabaqcıl metodlarının daşıyıcısı olub, istehsalın idarə edilməsini,
o cümlədən istehsalın texniki və injinirinq aspektlərinə məsuliy -
yəti, kadrların idarə edilməsini, yerli işçi qüvvəsinin tədrisini,
texnika və xammalın alınmasını, marketinq və maliyyə idarəet -
məsini, o cümlədən borc əməliyyatları üzrə müqavilələri özündə
ehtiva edir.
Resipient firma nöqteyi-nəzərindən, idarəetmə kontraktları
idarəetmə xidmətləri təqdim edən şirkətin idarəetmə yardımını
almaq  üçün  mütləq  vasitə  kimi  birbaşa  investisiyalara  tələbi
aradan  qaldırır.  Belə  kontraktlar  investisiyalardan  mənfəət
yüksək olmadıqda, kapital məsrəfləri isə kifayət qədər yüksək
olduqda  kapital  itkisi  riskindən  yan  keçməyə  kömək  edirlər.
İdarəetmə xidmətlərinin göstərilməsi kontraktı sırf idarəetmə
fəaliyyətinin təqdim edilməsi  ilə yanaşı, “öz” mal və xidmət -
lərinin, öz nou-hausunun lobbiləşdirilməsi vasitəsilə idarəetmə
texnologiyalarının tədarükçüsü üçün olduqca faydalıdır.
Yuxarıda göstərildiyi kimi, transmilli korporasiyalar texnolo -
giyanı iki üsulla ötürürlər: firmadaxili mübadilə kanalları ilə;
firmalararası üsulla. 
Texnologiyaların  ötürülməsinin  firmadaxili  üsulu  birbaşa
 investisiya  (birbaşa  xarici  investisiyalar  -  BXİ)  qoyuluşu

---

216