ƏLƏKBƏr MƏMMƏdov ceyhun yusifov iLqAr Seyfullayev vergİ

Vergİ VƏ TƏrƏqqİ
üsul kimi aksiz və rüsumları təqdir edirdi.
A.Smit dolayı vergilərin əhalinin büdcəsindən digər vergilərə
nisbətən daha çox vəsaitin bücəyə ödənilməsini təmin etdiyini
qeyd edirdi və onun aşağıdakı nöqsanlarını göstərirdi:

Dolayı vergilərin tutulması məmurların sayının artırıl -
ma sına zərurət yaradır, onların əmək haqqı isə dövlət büdcəsinə
xeyir vermədən əhalinin əlavə yükünə çevrilir;

Dolayı vergilər sənaye sahələrinin inkişafını ləngidir,
məhsulların  qiymət  artımına  gətirməklə  tələbatı  və  beləliklə,
istehsalı məhdudlaşdırır;

Pərakəndə ticarətçilər vergi məmurlarının ciddi nəzarə -
tinə məruz qalır və s. 
Istehlaka tətbiq edilən vergilər məhsulların satış qiymətlərinin
tərkibinə daxil edilərək qiymət artımına gətirir. Əlavə dəyər ver-
gisi və aksizlər alıcıların xərclərini artırır. Lakin, bu vergilərin
tətbiqi zamanı istifadə olunan əvəzetmə mexanizmi satıcılara
ödədikləri istehlak vergilərini qaytarmaq imkanı verir və belə -
liklə, istehlak vergilərinin ağırlığı tamamilə son istehlakçıların
üzərinə düşür. 
Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsində əlavə dəyər
vergisi ilə bağlı əhalinin xərclərinə təsir göstərə biləcək güzəştlər
nəzərdə tutulmuşdur. Bu güzəştlər ƏDV-dən azadolma və  “0
dərəcə”nin tətbiqi ilə bağlıdır. Həmin güzəştləri təyinatına görə
sosial və investisiya xarakterli güzəştlərə bölmək olar. Sosial
təyinatlı güzəştlərə aşağıdakılar aid olunur:

ümumtəhsil müəssisələri üçün dərslik komplektləri (iş
dəftərləri istisna olmaqla) və uşaq ədəbiyyatının istehsalı ilə bağlı
redaksiya, nəşriyyat və poliqrafiya fəaliyyəti;

dəfn və qəbiristanlığın mərasim xidmətləri;

Metropolitenlə sərnişindaşıma xidmətləri;

ödənişli  təhsil  xidmətlərinin  göstərilməsi  (digər
fəaliyyətləri ilə bağlı xidmətlərin göstərilməsi istisna olmaqla).
Göründüyü  kimi,  bu  güzəştlər  arasında  əhalinin  təhsil
xərcləri nin azaldılmasına şərait yaradan güzəştlər xüsusi üstün-
lük  təşkil  edir  ki,  bu  da  aztəminatlı  şəxslərin  təhsil  almaq
imkanları nın artırılmasına xidmət edir.
ƏDV üzrə azadolmalar arasında investisiyaları və iqtisadi

---

153