ƏLƏKBƏr MƏMMƏdov ceyhun yusifov iLqAr Seyfullayev vergİ

Vergİ VƏ TƏrƏqqİ

---

işlər nəzərdə tutulur), lakin icra olunması zəruri olan işlə məşğul
olursa, onda onun daha yüksək gəlir əldə etməyə haqqı çatır. 
İngilis  iqtisadçısı  David  Rikardonun  (1772-1823)  rifahın
artım şərtlərinə baxışları A.Smitdən bir qədər fərqlənir. O, ingilis
keşişi və demoqrafı Tomas Maltusun (1766-1834) əhalinin artımı
ilə bağlı ideyalarına əsaslanaraq göstərirdi ki, əhalinin artımı izafi
işçi  qüvvəsinin  yaranmasına  gətirməklə  əmək  haqqının
azalmasına səbəb olur və beləliklə, əhalinin kasıblaşmasına şərait
yaranır [80]. 
D.Rikardonun fikrincə, kapitalın yığım templərinin artması
kasıb  ölkələrdə  ictimai  rifahın  yüksəlməsinin  əsas  şərtidir.
Ölkədə  idarəetmənin  və  təhsil  sisteminin  yaxşılaşdırılması,
mülkiyyət hüququnun etibarlı qorunması kimi amillər kapital-
dan istifadənin səmərəliliyini artıra bilər. O, rifahın artırılması
üçün zinyət, dəbdəbəli həyat və komfort əşyalarına xərclərin
azaldılması vasitəsilə azad olunmuş vəsaitlərin təkrar istehsala,
yəni məhsuldar əməyin inkişafına və əmək alətlərinin təkmilləş -
diril məsinə  yönəltməyi  və  yaxud,  məsrəfləri  eyni  səviyyədə
saxlamaqla əmək məhsuldarlığının artırılmasını təklif edirdi [80].  
Burada  rifahın  artımının  birinci  variantı  qeyd  olunan
tələbatların ödənilməsinin təxirə salınması ilə - qənaətlə, ikincisi
isə tələbatların ödənilməsi ilə yanaşı məhsuldarlığın artımı ilə
əlaqələndirilir. Rifahın artımının iknici variantı ilk baxışdan daha
qənaətbəxş görünür.
Klassik iqtisadi məktəbin nümayəndələrindən fərqli olaraq
marjinal iqtisadi nəzəriyyənin təmsilçiləri fərdi rifaha daha geniş
diqqət yetirmiş və onu iqtisadi kəmiyyətlərin son hədd göstərici -
ləri  vasitəsilə  tədqiq  etmişlər.  Marjinal  iqtisadi  nəzəriyyənin
əsasında utilitarizm fəlsəfəsinin prinsipləri dayanır. 
Avstriya iqtisad məktəbinin banisi hesab olunan və tələbatın
ödənilməsindən alınan faydanın qiymətləndirilməsinin yalnız
insanın özü tərəfindən mümkün olduğunu əsas kimi qəbul edən
Karl Menger (1840-1921) rifahı tələbatların ödənilməsinin tam -
lığı, həmçinin həmin tələbatların ödənilməsi üçün zəruri olan
nemətlərin mövcudluğu və ya yoxluğu ilə xarakterizə etmişdir.
İnsanın öz tələbatlarını mövcud durumda mümkün qədər tam
ödəməsi üçün çalışması rifahın formalaşmasının ilkin şərtidir.
18