ƏLƏKBƏr MƏMMƏdov ceyhun yusifov iLqAr Seyfullayev vergİ

Vergİ VƏ TƏrƏqqİ
görə, 2009-cu ildə vergi daxilolmalarının ümumi məbləği 793,5
mlrd. Danimarka kronu olduğu halda, vergi ödəyicilərinin vergi
borcları 9,7 mlrd. Danimarka kronu təşkil etmişdir.
İsveçdə  də  vergi  ödəyiciləri  bütün  vergiləri  vaxtında
ödəmirlər, halbuki vergi borclarının məbləği o qədər də böyük
deyil və 2009-cu ildə cəmi 12,3 mlrd. İsveç kronu və ya vergi
daxilolmalarının ümumi məbləğinin 0,82 %-ni təşkil etmişdir.
Həmin borcun böyük hissəsi vergi xidməti tərəfindən alınmışdır.
Vergilərdən  yayınma  İtaliya  üçün  də  ciddi  problemdir.
Məsələn, 2010-cu ildə statistik məlumatlara görə, 50 mlrd. avro
məbləğində  borc  ödənilməmişdir  ki,  bu  da  2009-cu  illə
müqayisədə 46% çox olmuşdur.
2010-cu ildə ABŞ federal hökuməti 2,16 trln. dollara qədər
vergi daxilolmaları toplamışdır. Bu zaman 2010-cu il üçün  ABŞ-
da ödənilməmiş vergilərin məbləği 300 mlrd. dollardan artıq idi.
Vergilərin  və  yığımların  toplanması  məsələləri  üzrə
məlumatların təhlili göstərir ki, bu mənada ən yaxşı vəziyyət
ABŞ, Böyük Britaniya, Almaniya, İsveç, Yaponiya və Kanadadır.
Bu ölkələrdə vergi borclarının yığılmasının təmin edilməsinin
hər hansı əmlaka həbs və ya cərimə tətbiqi (o cümlədən, əmək
haqqına, bank hesablarındakı vəsaitlərə, debitor borca, rəhbərin
şəxsi əmlakına həbs qoyulması), fəaliyyət üçün verilən lisen-
ziyadan məhrum etmə, ölkədən çıxmağa məhdudiyyət, kredit
almağın  məhdudlaşdırılması,  rəhbərin  həbs  edilməsi,  yığıcı
agentliklərinin köməyi ilə borcların alınması, borclunun əmla -
kının məcburi idarəetməyə verilməsi və məcburi ipotekaya cəlb
edilməsi kimi metodları xasdır. Cərimə tətbiq olunan əmlaka
gəldikdə  isə,  xarici  ölkələrin  çoxunda  cəriməni  tətbiq  edən
qurum mövcud əmlakdan  seçmə hüququna malikdir. Bu zaman
praktiki  olaraq  bütün  xarici  ölkələrdə  borcun  alınmasının
məhkəmədənkənar qaydası qüvvədədir.
İnkişaf etmiş ölkələrdə vergi ödəyicilərinin vergi və yığımlar
üzrə öhdəlikləri icra etməsinin məcburi təmin edilməsi mexa -
nizm lə rinin xüsusiyyətlərinin və bunun nəticələrinin aydınlaş -
dırıl ması məqsədəuyğundur. Müxtəlif dövlətlərin məcburi icra
orqanları sistemi  müxtəlif amillərin təsiri ilə qurulur.
Vergi  borclarının  alınması  sistemləri  dövlət  (Almaniya,

---

284