ƏLƏKBƏr MƏMMƏdov ceyhun yusifov iLqAr Seyfullayev vergİ

Vergİ VƏ TƏrƏqqİ
8.4. Vergi öhdəliklərinin icrası sahəsində 
beynəlxalq təcrübə
Gəlirlərin bərabərsizliyinin azaldılmasında vergi öhdəliklə -
rinin icra olunması mexanizmlərinin səmərəliliyi və təkmilləş -
diril məsi məsələləri xüsusi yer tutur. Bu baxımdan, inkişaf etmiş
ölkələrin vergi öhdəliklərinin icra olunması sahəsində təcrübələ -
rinin  öyrənilməsi  və  bu  təcrübənin  Azərbaycanda  tətbiqi
imkanlarının araşdırılması faydalı ola bilər.
İnkişaf  etmiş  ölkələrin  vergi  sistemləri  bütövlükdə  vergi
inzibatçılığının yüksək effektivliyi və vergilərin toplanmasında
tətbiq edilən müasir metodlarla xarakterizə edilir. Bütün bunlara
baxmayaraq, vergi intizamı nisbətən yüksək olan ölkələrdə belə,
vergi öhdəliklərinin icrası problemi kifayət qədər kəskin xarak-
ter daşıyır. Belə ki, Yaponiyada vergilər üzrə ödəmələrin ümumi
yığımın  orta  hesabla  98,1%  təşkil  etməsinə  baxmayaraq,
vergilərin ödənilməsi üzrə borcu olan şəxslərin sayı 2008-ci ildə
300 min nəfəri keçmiş, borcların məbləği isə 422 mlrd. iyenə
çatmışdır.
Milli Auditor Bürosunun (MAO) məlumatlarına görə, 2009-
cu ildə Böyük Britaniyada vergi daxilolmaları 435,1 mlrd. funt
sterlinq təşkil etmiş, bununla yanaşı, vergi borcu 86,6 mlrd. funt
sterlinq  təşkil  etmişdir.  Bunlardan  67,9  mlrd.  funtsterlinqi
alınmış,  12,2  mlrd.  funt  sterlinqi  idarənin  göstərişi  ilə  ləğv
edilmiş  (xüsusən  də,  vergi  ödəyicisinin  yerinin  müəyyən
edilməsi  mümkün  olmadığı  və  ya  onun  müflis  olduğu  qəbul
edildiyi halda), 6,3 mlrd. funt sterlinq isə gəlir itkiləri (vergi
ödəyicisinin vergi bəyannaməsində olan əlavə informasiya və
vergi  öhdəliklərinin  yenidən  nəzərdən  keçirilməsi  barədə
məlumat verdiyi halda) kimi silinmişdir.
Kanadanın Gəlirlər Agentliyinin məlumatlarına görə, 1996-
2005-ci illər ərzində ölkədə vergi borclarının səviyyəsi müvafiq
olaraq 4,27%-dən 5,43%-ə qədər artmışdır. 2010-cu il martın 31-
ə olan məlumata görə isə, Kanada vergi xidməti ümidsiz hesab
edilən 16,2 mln. dollar məbləğində olan vergi borcunu silməyə
məcbur olmuşdur.
Danimarkada ölkənin Maliyyə Nazirliyinin məlumatlarına

---

283