ƏLƏKBƏr MƏMMƏdov ceyhun yusifov iLqAr Seyfullayev vergİ

Vergİ VƏ TƏrƏqqİ
çərçivəsində verilir. TMK çərçivəsində texnologiyanın ötürülmə -
sinin üstünlüklərinə aşağıdakıları aid etmək olar: yeni texnolo -
giyanın  ona  olan  inhisarçı  mülkiyyət  hüququnu  itirməkdən
ehtiyat etmədən geniş tətbiqi; elmi-tədqiqat işlərinə olan xərclə -
rin  xüsusi  çəkisinin  azaldılması;  ana  şirkətin  mənfəətinin
artırılması  (bir çox ölkələrdə alınan yeni texnologiyalar üçün
ödə mə lər  vergitutmadan  azad  edilir);  bağlı  bazarın  xarici
maneələrini aradan qaldırmaq imkanı.

Firmalararası  (bəzi  müəlliflərdə  “eksternalizasiya
edilmiş” - externalized) – lisenziya, kooperasiya, idarəetmə və
başqa müqavilələr üzrə transfert.
TMK şəbəkələri çərçivəsində texnologiyaların ötürülməsinin
əsas forması lisenziya müqavilələridir. Bu ondan ibarətdir ki,
lisenziar  (texnologiya  sahibi)  patent  edilmiş  kəşfin  və  ya
texnologiyanın istifadə hüququnu nou-hau şəklində lisenziata
(şəxsə  və  ya  təşkilata)  ötürür.  Lisenziar,  bir  qayda  olaraq,
texnologiyadan  istifadəyə  və  ya  xidmət  göstərilməsi  üçün
mükafat (və ya başqa kompensasiya) alır.
Patent lisenziyalarını da ayırırlar ki, burada patent edilmiş ix-
tiraya hüquq və nou-hauya lisenziya alınır. Sonuncular təkcə
patent edilmiş texnologiyanın deyil, həm də istehsal təcrübəsinin
ötürülməsini nəzərdə tutur. Nou-hauya lisenziyalar beynəlxalq
texnologiyalar  mübadiləsində  əsas  həcmi  təşkil  edir.  Bəzi
qiymətləndirmələrə  görə,  bu  formaların  dünya  lisenziyalar
bazarında payı 70-80%-ə çatır.
Lisenziya müqaviləsi obyekti kimi bəzi ölkələrin  patent qa-
nun ve riciliyi nin xüsusiyyətlərinə görə, onların patent qabiliy -
yətliliyinin olmaması səbəbindən  patent edilməmiş ixtiralar da
çıxış edə bilər. Məsələn, Avstriyada, Danimarkada, Almaniyada,
Niderlandda,  İsveçrədə,  Yaponiyada  kimyəvi  məhsulların
patentləşdirilməsi qadağandır [11].
Məlumdur ki, beynəlxalq təcrübə lisenziya müqavilələrinin
üç növünü ayırır: sadə, tam və müstəsna lisenziya müqavilələri.
Sonuncular dünya lisenziya ticarətində daha çox yayılmışdır.
Müstəsna lisenziya zamanı lisenziat müqavilədə qeyd olunan hü-
dudlarda ixtiradan istifadə üçün müstəsna hüquq alır. Lisenziya
sahibi artıq başqa şəxslərə lisenziya satarkən analoji hüquqlar

---

213