ƏLƏKBƏr MƏMMƏdov ceyhun yusifov iLqAr Seyfullayev vergİ

Vergİ VƏ TƏrƏqqİ

---

daşımadığını qeyd edərək onun nisbi qiymətlərinin - üstünlüyün
sıra indekslərinin istifadəsini məqsədəuyğun olduğunu göstərirdi. 
Pareto  ayrı-ayrı  nemətlərin  faydalılıq  dərəcələrini  deyil,
nemətlər dəstinin faydalılığını müqayisə etməyi təklif edirdi.
Belə müqayisə qrafik olaraq “laqeydlik əyrisi” ilə ifadə olunur.
Paretoya görə həmişə nemətlərin elə istehlak kombinasiyası var
ki, bu zaman onların istifadəsində miqdar mütənasibliyi alıcı
üçün əhəmiyyət kəsb etmir (laqeydlik), bir şərtlə ki, onların birgə
istifadəsindən əldə olunan ümumi faydalılıq dəyişməsin və mak-
simum  fayda  gətirsin.  Bu  müddəalar  alıcının  davranışı  üzrə
müasir nəzəriyyələrin əsasında dayanır.  
V.Pareto iqtisad elmində “Pareto optimumu” adlanan opti -
mallıq  prinsipi  ilə  də  məşhurdur.  Rifah  haqqında  müasir
nəzəriyyələrdə bu prinsipdən geniş istifadə olunur. “Pareto opti-
mimu”na  görə  cəmiyyətin  rifahının  maksimallaşmasının  və
ehtiyatların bölgüsünün optimallığının təmin olunduğu hal elə
bir  vəziyyətdir  ki,  ehtiyatların  bu  hala  uyğun  bölgüsündə
istənilən dəyişiklik iqtisadi sistemin hər-hansı subyektinin rifah
səviyyəsini azaltmış olsun. Paretonun optimal halında bir iqti-
sadi subyektin rifahının yaxşılaşması digər subyektlərdən ən azı
birinin rifahının pisləşməsi hesabına baş verir. Pareto prinsipinin
mahiyyətindən belə nəticə əldə etmək olar: ehtiyatların optimal
bölgüsü elə bölgüdür ki, bu  halda bir iqtisadi subyektin rifahının
başqasına ziyan vurmadan yaxşılaşması baş verir.
“Pareto optimumu”nun əsasında İ.Bentamın və utilitarizmin
digər nümayəndələrinin fərqli insanların xoşbəxtliyinin müqa -
yisəolunanlığı və fərdlərin xoşbəxtliyinin ictimai xoşbəxtlikdə
təmərküzləşməsi barədə fikirləri dayanır.  İctimai faydalılığın
maksimallaşdırılması deyil, fərdin müəyyən nemətlərə sahiblik -
dən əldə etdiyi maksimal fayda Paretonun optimallıq meyarı
olaraq qəbul edilir.
Fərdin rasional davranışı mühakiməsinə əsaslanaraq hesab
etmək olar ki, müəssisələr məhsul istehsalında istehsal amillə -
rinin elə kombinasiyasından istifadə edirlər ki, bu halda ümumi
gəlirlə ümumi xərc arasındakı fərq maksimum olsun. Rasional
istehlakçı da öz növbəsində tələbatlarını ödəmək üçün maksi-
mum faydanı təmin edən nemətlər dəstini seçir.
27