ƏLƏKBƏr MƏMMƏdov ceyhun yusifov iLqAr Seyfullayev vergİ

VI FƏSIL. 
SOSIAL VergI 
gÜzƏşTLƏrININ gƏLIrLƏrIN
BƏrABƏrSIzLIYININ
AzALDILMASINDA rOLU

---

174
Vergİ VƏ TƏrƏqqİ
6.1. Vergi güzəştlərinin təsnifatı və tətbiqi prinsipləri
Vergi güzəşti dedikdə, vergi ödəyicilərinin vergini ödəmək -
dən tam və ya qismən azad olması, vergitutma bazasının qismən
azaldılması, verginin aşağı dərəcələrlə hesablanması və ödənilmə
müddətinin  artırılması  üzrə  qanunvericiliklə  təsbit  olunmuş
hüquqları nəzərdə tutulur. 
İqtisadi ədəbiyyatda vergi güzəştlərinin təsnifatında fərqli
meyarlardan istifadə olunur. Vergi güzəştlərini tətbiq məqsəd -
lərinə görə iqtisadi və sosial güzəştlərə, təsirinə və nəticələrinə
görə isə aşağıdakı növlərə bölürlər:

stimullaşdırıcı  (nümunə  üçün,  ixrac  olunan  malların,
patentlərin, lisenziyaların, ticarət markalarının və bir sıra xidmət
növlərinin “sıfır” dərəcə ilə ƏDV-yə cəlb edilməsi və s.);

dəstəkləyici (zərərlərin növbəti illərə keçirilməsi; fiziki
şəxslərin  gəlirlərinin  tam  və  ya  bir  qisminin  vergidən  azad
edilməsi və s.)
Təqdim edilmə formalarına görə isə vergi güzəştlərini aşağı -
dakı növlərə ayırmaq olar:

istisnalar (ayrı-ayrı vergitutma obyektlərinin vergidən
azad  edilməsinə  yönəldilmiş  vergi  güzəştləri:  Azərbaycan
Respublikasının Vergi  Məcəlləsində  təsbit  olunmuş  vergidən
azadolmalarla bağlı müddəalar);

çıxımlar (vergitutma bazasının azaldılmasına yönəldil -
miş güzəştlər);

vergi dərəcələri üzrə güzəştlər;

verginin ödənilmə müddəti üzrə verilən güzəştlər.
İlk növbədə monitorinqin obyekti olan vergi güzəştlərinin
təsnifatının  dəqiqləşdirilməsi  tələb  olunur.  Belə  təsnifat
qiymətləndirmə meyarlarının və metodlarının müəyyən edilməsi
üçün əsasdır. 
Vergi  güzəştlərinin  təsnifatı  üçün  müxtəlif  yanaşmalar
mövcuddur. Ən geniş yayılmış yanaşmalardan biri imtiyazların
güzəştlərə və azadolmalara bölünməsidir. Vergi azadolmaları
qrupuna aid olunan imtiyazlar qrupuna aşağıdakıları aid etmək
olar:
• vergi ödəyicilərinin müəyyən qrupunun və ya ayrı-ayrı ver-

---

175