Ekspluatatsiyasi instituti irisbekova mavluda narinbayevna xalqaro logistik

nazorati 
ostida tashish 
bo‗lib hisoblanadi. Bunda tovarni jo‗natuvchi - jo‗natuvchi 
bojxona, yukni qabul qiluvchi esa – qabul qiluvchi bojxona bo‗lib hisoblanadi. 
Bunday tashishning shartlari xalqaro tashish shartnomasi bilan emas, balki 
marshrutdagi bojxona hududida amal qiladigan bojxona qonunchiligi me‘yorlari 
bilan belgilanadi. Mamlakatlarni qamrab olish va maxsus bojxona hujjatlaridan 
foydalanish alomati bo‗yicha yuklarni bojxona nazorati ostida tashish 
protseduralari milliy (bitta mamlakatning bojxona hududi doirasida) va xalqaro 
(bir nechta mamlakatning va ularning ittifoqlarining bojxona hududida) 

---

233 
protseduralarga bo‗linadi. Xalqaro protseduralar xalqaro konvensiyalar bilan 
global va mintaqaviy darajalarda o‗rnatiladi.
MDH mamlakatlarida avtomobillar bilan xalqaro tashuvchilar orasida 
ko‗proq ommaviylashgani 
MDP daftarchalarini qo‗llash bilan yuklarni xalqaro 
tashish to‗g‗risida BMT bojxona konvensiyasi 
bo‗lib hisoblanadi. Mintaqaviy 
bojxona protseduralari orasida tashuvchilar uchun ―ST‖ Evropa protsedurasi va 
«SAD» yagona ma‘muriy hujjatidan foydalanadigan ―umumiy tranzit‖ 
protsedurasi ko‗proq muhim bo‗lib hisoblanadi [19, 245-bet]. 
Bojxona Ittifoqining Bojxona Kodeksi kuchga kirishi munosabati bilan 
O‘zbekiston, Rossiya va Qozog‗iston bojxona hududlarida amal qiladigan yagona 
moliyaviy kafolatlar tizimini ishlab chiqish zarurati vujudga kelgan.
Mustaqil Davlatlar Hamdo‗stligi (MDH) doirasida bojxona logistikasining 
rivojlanishida 2007 yilda Dushanbe shahrida imzolangan bir qator MDH 
mamlakatlarining yagona bojxona hududini yaratish va Bojxona Ittifoqini 
shakllantirish to‗g‗risidagi Shartnoma muhim voqea bo‗lgan. Uning yuqori organi 
davlat boshliqlari va hukumat boshliqlari darajasidagi davlatlararo kengashlar, 
doimiy faoliyat yurituvchi tartibga soluvchi organ esa – Bojxona Ittifoqining 
komissiyalari bo‗lib hisoblanadi.
Bojxona Ittifoqining yuqori organi va Bojxona Ittifoqi komissiyasining faol 
ishlashi tufayli 2009 yilda tomonlar Yagona Bojxona tarifi, Bojxona Kodeksi, 
Bojxona Ittifoqi Sudining maqomini ham o‗z ichiga olgan holda, Bojxona 
Ittifoqining shartnoma-huquqiy bazasini shakllantirishni nihoyasiga etkazish 
bo‗yicha bir qator tadbirlarni amalga oshirganlar.
2010 yil 1 iyuldan boshlab yangi Bojxona Kodeksi Rossiya bilan Qozog‗iston 
o‗rtasidagi munosabatlarda qo‗llanila boshlagan, 2010 yil 6 iyuldan boshlab esa 
ularga O‘zbekiston Respublikasi qo‗shilgan. Yagona bojxona hududini 
shakllantirish nihoyasiga etgan, va uchta davlatning Bojxona Ittifoqi kuchga 
kirgan. Tez orada unga Qirg‗iziston va Tojikistonning qo‗shilishi kutilmoqda.
Bojxona Kodeksida «bojxona rejimi» tushunchasining o‗rniga «bojxona 
protsedurasi» tushunchasi kiritilgan, bu deganda bojxona maqsadlari uchun 

---

234 
Bojxona Ittifoqining bojxona hududi yoki undan tashqarida tovarlardan 
foydalanish va (yoki) ularni tasarruf qilish talablari va shartlarini belgilaydigan 
me‘yorlar jamlanmasi tushuniladi. Shunday qilib, har bir bojxona protsedurasi 
ko‗p jihatdan bojxona to‗lovlarini hisoblash va to‗lash tartibini, shuningdek 
ularning miqdorini belgilaydi.
Qonunchilik tomonidan