Eksperimental psixologiya

Savollar qurilmasi va javoblar intyerpratatsiyasi:
Ma’lumotlar ishochligi nafaqat ryejadagi informatsiyalar mazmun va mohiyatiga balki savollar qurilmasiga ham bog’liq.
Ochiq savollar. Tadqiqot sohalari va nazorat funktsiyalarini aniqlash bosqichida ijobiy natijalarga erishish mumkin. Erkin shakldagi javob ryespondyent fikrlari, qarashlari, kayfiyati, ularni byezotalantirayotgan muammolar va ular ichida dominant g’oyalarni yoritilishiga jalb etishi taxmin qilinadi. Bundan tashqari kishilar o’zlarining odatiy kundalik hayotidagi o’ziga xos tomonlarini ko’rsatadilar.
Masalan, shaharda istiqomat qiluvchi oilalar turmush tarzini o’rganganda yopiq savolda: «Quyida ko’rsatilgan javoblardan qaysi biri sizning turmushingizdan o’rin olgan» javoblar shkalasini ijobiydan salbiyga tomon ko’rsatilgan; ochiq savolda esa: «Oilangizda sizni nima ko’proq ruhlantiradi?» javob erkin ravishda kutildi. Bundan olingan ma’lumotlar kontyent – analiz yordamida solishtirib tahlil qilinadi.
Albatta ma’lumotlar (ochiq va yopiq savol) bir-biriga to’la mos kyelmaydi. Nazorat savoli bo’lmish ochiq savol bilan to’ldirilgan, yopiq savollardan olingan javoblar (ma’lumotlar) intyerpryetatsiyasi ochiq asoslangan bo’ladi. Oilaviy turmush tazini tadqiq etishda yopiq savolda turmush o’rtoqlar orasidagi munosabat va bolalarga munosabatni qiziqishlari doirasi byelgilangan bo’lsa, ochiq savolda bolalar nisbatan yuqori rag’batlantiruvchi omil, er-xotin o’rtasidagi munosabatlar esa zo’riqish omili ekanligi aniqlandi.
Ochiq savollarning kamchiligi sifatida baholash sistyemasiga moslashish mushkulligi va tahlil etishda turli qiyinchiliklarni aytish mumkin.
YOpiq savollar javoblarning qatiy izohlanishiga moyilligi bilan farqlanadi. Masalan, RAN psixologiya instituti 1992 yilda o’tkazgan monitoring tadqiqotida yopiq savol shakli quyidagicha tashkil etildi (jadval).
YOpiq savol: «Bugungi kunda yarim yil oldingi turmush ahvolingizni ayrim sharoitlarini qanday baholaysiz?»
YOpiq savollar iqtisodiy jihatdan tyejamkorligi tufayli tadqiqotchilar tomonidan tyez-tyez qo’llaniladi. Ullarni qo’yilishini talab etadigan asosiy jihatlar tartibi: