Ekotizimlar zoologiya biologiya

U quyidagi xususiyatlarga ega:
1. Nazariya ratsional aqliy faoliyat shakllaridan biridir.
2. Nazariya ishonchli bilimlarning yaxlit tizimidir.
3. U nafaqat faktlarning umumiyligini tavsiflaydi, balki ularni tushuntiradi, ya'ni. hodisa va jarayonlarning kelib chiqishi va rivojlanishini, ularning ichki va tashqi aloqalarini, sabab va boshqa bog'liqliklarini va hokazolarni ochib beradi.
Nazariyalar o‘rganilayotgan mavzuga ko‘ra tasniflanadi. Shu asosda ijtimoiy, matematik, fizik, kimyoviy, psixologik, iqtisodiy va boshqa nazariyalar ajratiladi. Nazariyalarning boshqa tasniflari ham mavjud.
Zamonaviy fan metodologiyasida nazariyaning quyidagi tarkibiy elementlari ajratiladi:
1) dastlabki asoslar (tushunchalar, qonunlar, aksiomalar, tamoyillar va boshqalar);
2) ideallashtirilgan ob'ekt, ya'ni. voqelikning qaysidir qismining nazariy modeli, o‘rganilayotgan hodisa va narsalarning muhim xossalari va munosabatlari;
3) nazariya mantig’i – isbotlashning ma’lum qoidalari va usullari majmui;
4) falsafiy qarashlar va ijtimoiy qadriyatlar;
5) ushbu nazariyadan kelib chiqadigan qonunlar va qoidalar to'plami.
Nazariyaning strukturasini tushunchalar, hukmlar, qonunlar, ilmiy pozitsiyalar, ta'limotlar, g'oyalar va boshqa elementlar tashkil qiladi.
tushuncha- bu ob'ektlar yoki hodisalarning ma'lum bir to'plamining muhim va zaruriy xususiyatlarini aks ettiruvchi fikr.
Turkum- predmet va hodisalarning eng muhim xususiyatlari va munosabatlarini aks ettiruvchi umumiy, fundamental tushuncha. Kategoriyalar falsafiy, umumiy ilmiy va ma'lum bir fan sohasi bilan bog'liq. Kategoriyalarga misollar yuridik fanlar: qonun, huquqbuzarlik, yuridik javobgarlik, davlat, siyosiy tizim, jinoyat.
ilmiy atama fanda qoʻllaniladigan tushunchani bildiruvchi soʻz yoki soʻz birikmasidir.
Muayyan fanda qo'llaniladigan tushunchalar (terminlar) majmui uni tashkil qiladi kontseptual apparat.
Hukm biror narsani tasdiqlovchi yoki inkor etuvchi fikrdir. Prinsip- bu nazariyaning etakchi g'oyasi, asosiy boshlang'ich nuqtasi. Printsiplar nazariy va metodologikdir. Shu bilan birga, dialektik materializmning metodologik tamoyillarini hisobga olmaslik mumkin emas: voqelikka obyektiv voqelik sifatida qarash; o'rganilayotgan ob'ektning muhim belgilarini ikkinchi darajali belgilaridan farqlay olish; ob'ektlar va hodisalarni uzluksiz o'zgarishda ko'rib chiqish va hokazo.
Aksioma- bu dastlabki, isbotlab bo'lmaydigan va belgilangan qoidalarga muvofiq boshqa qoidalar kelib chiqadigan qoidadir. Masalan, hozirgi vaqtda qonunda ko'rsatilmagan jinoyat mavjud emasligi, qonunni bilmaslik uni buzganlik uchun javobgarlikdan ozod etmasligi, ayblanuvchi o'z aybini isbotlashga majbur emasligi haqidagi aksiomatik bayonotlarni e'tirof etish zarur. aybsizlik.
Qonun- bu hodisalar, jarayonlar o'rtasidagi ob'ektiv, muhim, ichki, zaruriy va barqaror bog'liqlik. Qonunlarni turli asoslarga ko'ra tasniflash mumkin. Demak, voqelikning asosiy sohalariga ko‘ra tabiat, jamiyat, tafakkur va bilish qonuniyatlarini ajratib ko‘rsatish mumkin; harakat doirasiga ko'ra - universal, umumiy va xususiy.