Ekonomikaliq informatsiyalar klasifikatsiyasi ha`m olardi kodlastiriw Joba



Download 185,27 Kb.
Pdf ko'rish
bet3/9
Sana03.07.2021
Hajmi185,27 Kb.
#107842
1   2   3   4   5   6   7   8   9
Bog'liq
2-tema

-Uliwmalastirilg`an   tartipte  islep  shig`ariliwshi  ha`m  putkil 

mamleket ushin jalg`iz bolg`an uliwma ma`mleketlik;   

-Xizmetinin`  qanday da bir tarawi ushin jalg`iz tarawliq. 

Kag`iydag`a ko`re, tarawliq klassifikatorlar avtomatlastirilg`in islep 

shig`iwdin u`lgili jobalarinda tayarlanadi. Ma`selen, buxgalteriya esabi 

ushin esap rejeleri, to`lemler ha`m is haqiden uslap qaliw tu`rleri, 

modiy 

bayliqlar ha`reketi, operatsiyalar tu`rleri ha`m basqal ardin` 



kodlari du`zilgen; 

-  Aymaqliq,  olar  usi  ka`rxana,  sho`lkem,  bank  ushin  arnalg`an 

dizimlerde  duziledi(  tabel  sanlari,  bo`linbeler,  kariydalar  ha`m 

baskalardin  kodlari).  Aymaqliq  kodlardi  islep  shig`iw  orinlarinda  alip 

bariladi. 



Uliwma  ma`mleketlik  kl assifikatorlar(UK)  sha`rtli ra`wishte to`rt 

toparg`a bo`linedi.  

1.  Miynet  ha`m  tabiyg`iy  resurslardin  klassifikatorlari,  maselen, 

jumisshilardin ka`sipleri, xizmetkerlerdin  

 lawazimlari 

ha`m 


tarif 

razryadlarinin` UK.  

2.  Tarawlar    tartibinin  (xaliq  xojalig` inin`  tarawlari),  baskariw 

organlarinin`,  adminstrativlik -aymaqliq  bo`liniwdin`,ka`rxana  ha`m 

sho`lkemlerdin`, mulk formalarinin` klassifikatorlari.  

3. O`nimlerdin` klassifikatorlari  

4. 

Texnik-ekonomikalik 



korsetkishler, 

baskariw 

xujjetleri, 

olshem 


birliklerinin 

belgileniw 

sistemalari 

ha`m 


baskalardin 

klassifikatorlari. 

   

Ka`rxanalar  ha`m  sho`lkemlerdin`  UK  ma`mleket  statistika 



bo`limleri  tamaninan  mulkshiliktin  xar  turli  turindegi  karxanalar, 

firmalarg`a  beriledi.  Ush  bloktan  ibarat  boladi:1.  Kayd  kiliniw  sani.  2. 

Sho`lkemnin`    ati.  3.  Karxana,  sho`lkem,  firmanin  muassaviy,  aymaqliq 

ha`m  ka`siplik  qaramlig`i.  Qayd  qiliniw  sani  kArxanalar  ha`m 

sho`lkemler  ta`repinen  finansliq  esabt  formalari  qoyiladi.    Baska  eki 

bloktan 


mamleket 

statistika 

bolimleri, 

 

ka`rxa nalar 



ha`m 

sho`lkemlerlerdin` UK-ri  EEMlerde  avtomatlastirilg`an halda alip bariw 

ushin 

paydalanadi. 



Qayd 

etiw 


sani 

belgiden 



ibarat, 

kombinaiyalastirilg`n  sistema  boyinsha  ko`rilgen,  birishi  eki  belgi - 

tarawliq  qaramliqti,  keyingileri -ka`rxanalar,  sho`lk emlerdin`  ta`rtip 

sanin bildiredi. 

 Klassifikatorlar  AIJ  in  jaratiwdi  ko`zde  tutiwshi  komp`yuterli 

informatsiya 

sistemalarinda 

ozgeshe 


ahmiyetke 

iye. 


Xujjetlerde 

toparlarg`a  ajiratiliwi  mashinada  orinlaniwi  kerek  bolg`an  belgilerdi 

g`ana  kodlastiradi.  Kodl ardi  islep  shig`iw  texnoisshi  jobani  duziwde 

amelge  asiradi.  Bul  wakitta  mashinada  islep  shig`iw  boyinsha 




qa`nigeler  menen  bir  katarda  ekonomist  paydalaniwshilar  ulken  rol 

oynaydi.  

Klassifikatorlardi  du`ziw  eki  basqishta  orinlanadi,  birinshi 

basqish informatsiyalardi (tasniflash) sipatlaw, ekinshisi -kodlastiriw. 

Tasniflash  to`mendegi    izbe -izlikte  a`melge  asiriladi.  Aldin 

kodlastiriw  kerek  bolg`an  nomenklaturalar  aniqlanadi.  Ta`rtipke 

saling`an dizimler,  yag`niy ayrim qatarlar  – pozitsiyalardan turiwshi bi r 

tu`rli atlardin` toliq dizimi -nomenklatura d.a.   

Tasnif  tamamlang`an  son`  onnan  keyingi  basqish  kodlaw 

nomenklaturanin`  tu`rli  tu`rdegi  poziiyalarina  sha`rtli  belgileniwdi 

beriw  protsessi  orinlanadi.  Kod -ob`ektti  kodlaw  sistemasi  ta`repinen 

belgilengen  ayrim  qag`iydalar  boyinsha  belgiler  yaki  belgiler  topari 

menen  sha`rtli  belgileniwidir.  Qodlar  sanli,  haripli,  ha`ripli -sanli  

boliwi 


mu`mkin. 

Mashinada 

islep 

shig`iwda 



avtomatlastirilg`an 

toparlaw  ushin  en`  qolay  bolg`an  sanli  formada  kodlastirilg`an 

informatsiyalarg`a abzalliq beriledi.  

Kodlar  berilgennen    keyin  klassifikator  –  bir  tu`rdegi  atlardin` 

sistemalastirilg`an kirgiziliwi ha`m olardin` kodli belgileniwi du`ziledi.   

Klassifikatorlar 

eki 

tu`rdegi 



ko`riniske 

iye. 


Birinshisi - 

hu`jjetlerde  kodlardi  q olda  qoyiw.  Bul  jag`dayda  klassifikatorlar 

mag`liwmtnama  ko`rinisinde  ra`smiylestiriledi  ha`m  ekonomistler 

ta`repinen  birlemshi  ha`m  jiynalg`an  hu`jjetlerdi  mashinada  islep 

shig`iwg`a tayarlaw ushin paydalanildi.      

   


Eger  mashinada  islep  shig`iwda  karxan alarda  mag`liwmatlardi 

birlemshi  xujjetlerde  kiritiw  amelge  asirilsa,  onda  xujjetler  aldinnan 

kodlastiriladi,  kodlar  xujjettin  arnawli  ajiratilg`an  bolimine,  xujjettin 

dayimiy  ha`m  ozgeriwshen  belgileri  zonasina  kolda  kuyiladi.  Kodlardin 

koyiliwinin  natuwrilig`inin  nazorati  nazorat  summasin  koyiw  yamasa 

kosimsha ximaya kodin kiritiw usilin menen amelge asiriladi.  




Qodlardi  qollawdin`  ekinshi  jag`dayinda  barliq  klassifikatorlrdi 

mashinanin`  yadinda,  mag`liwmatlar  bankinin`  dereklerinde  lug`at 

jamg`armasi  yaki  sha`rtli  turaqli  informatsiya  sipatinda  saqlaniwi 

ko`zde  tutiladi.  Ma`selen,  O`zbekstan  Respublikasi  Makroekonomikaliq 

ha`m 

statistika 



uazirliginde 

bazi 


bir 

uliwma 


ma`mleketlik 

klassifikatorlarin EEMde avtomatlastirilg`an kiritiliwi ta`minlengen.  

   

Klassifikatorlardin 



EEMde 

saklaniwi 

kerekli 

tekstli 


informatsiyani 

shig`iwshi 

mag`liwmatlardi 

avtomatikaliq 

formalastiriwg`a    imkan  beredi.  Maselen,  mashinada  islewshiler 

xakkindag`i  mag`liwmatnama  ha`mme  waqit  saklanadi,  ol  jerde 

familiyasi,  isimi,  atasinin  isi mi,  tabel  nomeri,  ka`sibi  rekvizitleri 

ja`mlengen.  Is  haqini  EEMde  esaplawda  esaplap  ustine  kosiw  ha`m 

uslap  qaliw  boyinsha  birlemshi  xujjetlerden  mashinag`a  tek  islewshinin 

tabel nomeri ha`m is xaki twurisindag`i mag`liwmatlar kiritiledi.  

   

Islep  shig`iw  baskishinda  mag`liwmatlardan  aling`an  familiyasi, 



isimi,  xar  bir  tabel  nomerine  formalastiriladi.  Natiyjede  esaplaw -tolew 

xujjetlerinde barshe islewshilerdin familiyalari basilip shig`iladi.   

 

Bazida  tiykarg`i  kodka  tire  arkali  nazarat  razryadi  kosiladi,  o l 



ekonomist  ta`repinen  kandayda  bir  nomeri    qa`te  koyilg`anda  yaki 

nomerilerdin  orinlari  almasip  koyilg`anda  mashina  tamaninan  qa`tenin` 

avtomatik  tabiliwin  taminleydi.  Tajriybede  korinedi,  bul  kodlastiriwda 

en  kop  jol  koyilatug`in  qa`teler.  Sonin  ushin,  m aselen,  bank 

informatsiyasin  islep  shig`iwda  nazorat  razryadi  tutiniwshi  jeke 

esabinin  nomerine  ha`m  bank  filiali  nomerine  iye  boladi.  Kodlardi 

belgilew  informatsiyalarin  mashinada  toparlarg`a  ajiratiwin  taminlew, 

barshe toparlawshi belgiler boyinsha  juwma klarin shig`ariw ha`m  olardi 

jamlengen  kestelerde  basip  shig`ariwdan  ibarat  boladi.  Olar  islep 

shig`iwdin  informatsiyalarin  kidiriw,  saklaw,  tanlap  aliw  siyaqli 

ilajlarin  orinlawda  ken  kollaniladi,  olardi  baylanis  kanalari  boyinsha 



uzatiwda  waqitti  a`dewir   qisqartiradi.  Ha`zirgi  waqitta  ekonomikaliq 

informatsiyalardi  kodlstiriwdin`  bir  neshe  sistemalari  qollaniladi, 

olardan 

ken` 


tarqalg`anlari: 

ta`rtipli, 

seriyali,pozitsiyali 

ha`m 


kombinatsiyalang`an. 

   


Esap  ha`m  bank  informatsiyalarin  islep  shig`iwda  kolla nilatug`in 

bazi bir kodlardi koriwdin ameliy misallarin korip shig`amiz.  

   

Buxgalteriya 



esabi 

nomerleri 

kodlari 

ha`m 


kolda 

ha`m 


komp`yuterlestirilgen sha`rayatlarda islep shig`iwda ken` kollaniladi.   

Buxgalteriya  esap  rahamlarinin`  kodi  to`rt  belgiden  ibar at  boladi: 

da`slepki 

ekewi-balans 

rahamlari, 

keyingi 


ekewi 

-ka`rxanalar, 

sho`lkemlerde belgilengen subrahamlar.  

   


JKden  paydalaniwdin  xazirgi  sharayatlarinda  kodlardi  kollaw 

texnologiyasi  en`  aldi  menen  mashinalardan  paydalaniw  imkaniyatlari 

ha`mde  mashinada  turli  oz-ara  baylanisli  informatsiya  massivleri 

mag`liwmatlar  bankinin  jaratiliwin  taminlewshi  dasturler  usillari  menen 

belgilenedi. 

JKlerde 


paydalanatug`in 

zamanagoy 

informatsiya 

texnologiyasi,  kag`iydag`a  kore  kag`azsiz    texnologiyada  kuriladi,  ol 

jerde  birlemshi  xujjettin`  formalaniwi  kolda  emes,  avtomatik  tarizde 

amelge asiriladi.  

 


Download 185,27 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish