Экономическая газета #130(2757)

— Фармонда 3 мингга яқин давлат 
корхонаси фаолияти тўлиқ ўрганилди, 
дейилган, бунга қанча вақт кетди ва 
нима учун бу иш олдинроқ қилинма-
ган?
— Бундан бир йил олдин Президен-
тимиз томонидан алоҳида ва аниқ топ-
шириқ берилди. Махсус йиғилиш бўлди. 
Ўтган йил октябрдан бу борадаги иш 
бош ланган, декабрдан эса жадал кири-
шилган. Фармон аслида анча илгари 
чиқиши керак эди, лекин жуда кўп вазир-
лик ва идоралар, ҳокимиятлар билан му-
лоқот қилинди, баҳсли масалалар бўлди. 
Президентимиз томонидан ижтимоий 
жиҳатларга, аниқ механизмларга эъти-
бор қаратилиши бўйича топшириқлар 
берилиб, қўйилган мақсадга эришилиши 
нуқтаи назаридан фармон лойиҳаси бир 
неча бор қайтарилган. Ниҳоят қабул қи-
линган фармон нафақат агентлигимиз, 
балки бутун республикамиз ижтимо-
ий-иқтисодий ҳаётида муҳим аҳамиятга 
молик ҳужжат ҳисобланади. 
— Фармонда 60 дан зиёд корхона 
жозибадорлиги оширилиб, кейин соти-
лиши белгиланган. Бунда улар маълум 
бир фаолиятга мослаштириладими?
— Аввало, давлат активлари деганда 
нима тушунилади деган саволга аниқлик 
киритиш керак. Давлат активи бу бирин-
чидан, корхонага эгалик нуқтаи назари-
дан давлатнинг улуши. Иккинчидан, фао-
лият кўрсатмаётган давлат объектлари. 
Демак, давлат активлари бу давлат корхо-
наси ва бино-иншооти деганидир. Бино 
бўш турган ишлаб чиқариш цехи ё маъ-
мурий иншоот бўлиши мумкин. Корхона 
эса фаолият кўрсатаётган (фаолияти тўх-
таган бўлиши ҳам мумкин) ва у ерда одам-
лар ишлайди. Энди, 62 та корхонанинг 
жозибадорлиги қандай оширилади де-
ган масалага келсак. Юқоридаги Қўқон 
механика заводи мисолига қайтсак. Бу 
корхона катта майдонга эга бўлиб, ҳозир
тахминан 200 дан зиёд киши ишлайди, 
илгари 1000 га яқин одам меҳнат қил-
ган. Ҳозир унинг 50 фоиз ҳудуди бўш 
турибди. Бу ҳам хусусийлаштиришнинг 
ўз вақтида амалга оширилмагани, давлат 
ўз қўлида шунча пайт ушлаб тургани оқи-
бати, натижаси эса қанча фуқаро ишсиз 
қолиб кетгани билан изоҳланади. Бундай 
ҳолат давлатга керак бўлмаган корхона-
ларни тезкорлик билан хусусийлашти-
риш заруратини кўрсатиб турибди. 
Энди корхонани хусусийлаштиришга 
тайёрлаш жараёни ҳақида. Демак, бу кор-
хона чуқур ўрганилади. У ерда хусусий 
сектор (жамоа)нинг ҳам улуши бор, улар 
ҳам мулкдор ҳисобланади, шунинг учун 
бамаслаҳат иш олиб боришимиз керак.
Корхонанинг 62 фоиз давлат улушини 
савдога қўядиган бўлсак, қанақа инвестор 
келиши мумкин? Келадиган инвестор 
қандай лойиҳани амалга оширишни бил-
масдан, пулини олиб кетиб, кейинчалик 
уни бўлиб-бўлиб сотиши мумкин. Бунда 
у ерда ишлаётганлар ишсиз қолишидек 
хатар бор. Ёки келадиган инвестор ушбу 
корхона ҳолатини кўриб, давлат учун 
қулай таклиф бермаслиги мумкин. Шу 
икки вазият — яъни, арзон бериб юбо-
риб, хусусийлаштиришдан кейин қийин 
ҳолат юз бермаслиги ёки қимматга сотиб, 
аслида ишлаётган ходимларга зиён етка-
зилмаслиги учун, хусусийлаштиришдан 
олдин тайёргарлик жараёни ўтказилади. 
Яъни, инвесторлар билан гаплашила-
ди, келинглар буни бўлайлик, ортиқча 
майдонни алоҳида қилайлик деб. Чунки, 
катта майдон бўлгани учун унга биз кута-
ётган инвестор келмаслиги мумкин. Шу 
боис ушбу майдонни самарали ишлатиш 
чора-тадбирлари белгиланади. Иккинчи-
дан, корхона ҳозир қанақа муаммоларга 
дуч келаётгани аниқланади. Яъни, ишлаб 
чиқарилаётган маҳсулотни сотиш қай ҳо-
латда, бу маҳсулотлар иқтисодиёт учун 
муҳимми ёки муҳиммас. Маҳсулот бо-
зорида хусусий сектор ривожланганми 
ёки йўқ. Агар хусусий сектор ривожлан-
маган, маҳсулоти иқтисодиёт учун керак 
бўлса, шу маҳсулотни сақлаб қолиш учун
инвесторга талаб қўйилади.