Ekonometrika

3-misol.

Oxirgi uch yilda hududdagi nikohlar soni haqidagi oylar bo’yicha ma’lumotlar asosida dinamik qatorning additiv modeli tuzilgan. Mos oylar uchun mavsumiy komponentalarning tuzatilgan qiymatlari jadvalda keltiriladi. 4.3-jadval

Oylar	Mavsumiy komponentalarning tuzatilgan qiymatlari	Oylar	Mavsumiy komponentalarning tuzatilgan qiymatlari
Yanvar	-1,0	Iyul	3,0
Fevral	2,0	Avgust	1,0
Mart	-0,5	Sentyabr	2,5
Aprel	0,3	Oktyabr	1,0
May	-2,0	Noyabr	-3,0
Iyun	-1,1	Dekabr	?

Trend tenglamasi quyidagi ko’rinishga ega:

.

Trend parametrlarini hisoblashda haqiqiy vaqt hisobga olingan, ya’ni t=1,2,….,36.

Topshiriq:

1. 
   Dekabr oyi uchun mavsumiy komponenta qiymatini toping.
   
2. 
   Tuzilgan model asosida keyingi yilning birinchi choragi davomida qayd etilgan nikohlarning umumiy sonini prognozlang.
   

Echish

1. Mavsumiy komponentalarning bir davr ichidagi qiymatlarini yig’indisi (dinamik qatorlar additiv modelini tuzish metodikasiga asosan) nolga teng bo’lishi kerak. Bundan kelib chiqib dekabr oyi uchun mavsumiy komponentaning qiymati quyidagiga teng:

2. Additiv modelda F_t dinamik qator darajasining prognoz qiymati T_t ‑trend qiymati va S_t ‑mavsumiy komponentaning mos qiymatlari yig’indisiga teng.

Keyingi yilning birinchi choragida qayd etilgan nikohlar soni yanvar –F₃₇ , fevral ‑F₃₈ va mart ‑F₃₉ oylaridagi nikohlar soni yig’indisidan iborat.

Trend qiymatlarini hisoblash uchun masala. shartida ko’rsatilgan trend tenglamasidan foydalanamiz:

.

.



.

Mavsumiy komponentalarning mos qiymatlari:

S₁ = -1 – yanvar

S₂ = 2 – fevral

S₃ = -0,5 – mart.
Shunday qilib:

Keyingi yilning birinchi choragida qayd etilgan nikohlar soni :

2,61+5,64+3,17=11,42 ming kishini tashkil etadi.
4.3 Mustaqil ishlash uchun masalalar

1-masala.

Bank ma’muriyati jismoniy shaxslarning depozitlarini qator yillar bo’yicha dinamikasini o’rgangan(taqqoslama baholarda, mln. doll.). Natijalar quyidagicha bo’lgan:

Yillar, t	1	2	3	4	5	6	7	Σ=28
Jismoniy shaxslar depozitlari, x	2	6	7	3	10	12	13	Σ=53