Ekonometrika amaliy mashg‘ulot I. Habibullayev, A. Jumayev

t 
y 
x 
yx 
y
t 
x
t 
x
2 
t
2 
1 
30 
100 
3000 
30 
100 
10000 
1 
2 
35 
103 
3605 
70 
206 
10609 
4 
3 
39 
105 
4095 
117 
315 
11025 
9 
4 
44 
109 
4796 
176 
436 
11881 
16 
5 
50 
115 
5750 
250 
575 
13225 
25 
6 
53 
118 
6254 
318 
708 
13924 
36 
∑=21 
251 
650 
27500 
961 
2340 
70664 
91 
 
O‗zgaruvchilarning  qiymatlarini  normal  tenglamalar  sistemasiga 
qo‗ysak u quyidagi ko‗rinishni oladi: 
 
 
 
sistemani  yechib,  parametrlarning   
a
  =  -5,42;   
b 
=  0,322;    c=3,516 
qiymatlarini  topamiz  va  natijada  quyidagi  regressiya  tenglamasini 
olamiz: 
 
Parametr 
b 
=  0,322 
y
  va 
x
  lar  orasidagi  bog‗lanish  kuchini 
ko‗rsatadi.  Uning  qiymati  bir  oila  a‘zosiga  daromadning  bir  foizga 

---

111 
 
o‗sishi  bilan  tendentsiya  o‗zgarmagan  holda 
A
  mahsulotga  xarajatlar 
o‗rtacha 0,322 ming so‗mga oshishini bildiradi. 
 
3-misol. 
Oxirgi  uch  yilda  hududdagi  nikohlar  soni  haqidagi  oylar  bo‗yicha 
ma‘lumotlar asosida vaqtli qatorning additiv modeli tuzilgan. Mos oylar 
uchun  mavsumiy  komponentalarning  tuzatilgan  qiymatlari  jadvalda 
keltiriladi.  
 
4.3-jadval 
Oylar 
Mavsumiy 
komponentalarning 
tuzatilgan qiymatlari 
Oylar 
Mavsumiy 
komponentalarning 
tuzatilgan qiymatlari 
Yanvar  
-1,0 
Iyul  
3,0 
Fevral  
2,0 
Avgust  
1,0 
Mart  
-0,5 
Sentyabr  
2,5 
Aprel  
0,3 
Oktyabr  
1,0 
May  
-2,0 
Noyabr  
-3,0 
Iyun  
-1,1 
Dekabr  
? 
 
Trend tenglamasi quyidagi ko‗rinishga ega: 
. 
Trend  parametrlarini  hisoblashda  haqiqiy  vaqt  hisobga  olingan, 
ya‘ni 
t
=1,2,….,36. 
 
Topshiriq: 
1. Dekabr oyi uchun mavsumiy komponenta qiymatini toping. 
2. Tuzilgan  model  asosida  keyingi  yilning  birinchi  choragi 
davomida qayd etilgan nikohlarning umumiy sonini prognozlang.