Эконометрик моделларнинг ахборот таъминоти

Тақсимот қаторлари ва динамика қатори

Статистик тўплам бирликларини маълум ҳолатга (пайтга) нисбатан ёки вақт оралиғи давомида кузатиб, уларни бирор белги асосида таснифлаш натижаси тақсимот қаторлари деб юритилади. Масалан,маълум вақт оралиғига тегишли ишлаб чиқарилган маҳсулот ҳажми,ишчилар сони,турли хил корхоналарнинг даромадлари тўғрисидаги маълумотлардир.

Статистик тўплам бирликларини узоқ вақт давомида кузатиб, даврлар ёки вақт пайтлари бўйича таснифлаш мумкин. Бу ҳолда вужудга келадиган қатор динамика қатори деб аталади, чунки у ўрганилаётган жараён динамикасини тасвирлайди.Масалан,ҳар бир квартал учун инфляция, ўртача иш ҳақи,миллий даромад тўғрисидаги маълумотларни мисол қилиб келтириш мумкин.

Атрибутив ва вариацион қаторлар

Тақсимот қаторининг асосий унсури варианта, динамика қаториники эса даража деб юритилади. Демак, тақсимот қаторлари-бу, варианталар кетма-кетлиги бўлса, динамика қаторлари вақт оралиқларига тегишли даражалар кетма-кетликларидир.

Тўплам бирликларини таснифлаш асоси қилиб қандай белги олинишига қараб тақсимот қаторлари икки турга ажралади. Бундай белги сифатида атрибутив яъни мазмунан фарқланувчи белгилар олинса, ҳосил бўлган тақсимот қаторлари атрибутив қаторлар деб юритилади.

Тўплам бирликларини миқдорий белгиларига қараб таснифлаш натижасида ҳосил бўлган тақсимот қаторлари вариацион қаторлар деб аталади.

Вариацион қаторларнинг энг содда шакли сафланган (бўйсираланган, ранжирланган) қаторлардир. Айрим миқдорий белгилар асосида статистик тўплам белгиларини бўйсиралаш йўли билан кўпаювчи ёки камаювчи шаклда тузилган қаторлар сафланган қаторлар деб аталади

Дискрет ва оралиқли вариацион қаторлар

Агарда сафланган қатор таянчи бўлиб тадрижан, даражама-даража, узуқ-узуқ ўзгарувчи белги хизмат қилса ва унинг айрим миқдорий қийматлари тез-тез такрорланиб турса, уларни санаб, муайян вариантанинг вариантлар сонини, сиғим ҳажмини, вазнини аниқлаш мумкин. Натижада сафланган қаторга қараганда варианталарнинг умумий сони қисқаради ва ҳар бири бир қанча бирликларни қамраб олувчи гуруҳ мақомини олади.