Ekologiya va gigiyena modulidan o’quv uslubiy majmua

Ish uslubi va shakli. 
1. Ogohlantiruvchi Sanitariya Nazorati. 
- yangi qurilayotgan, kengaytirilayotgan va qurilgan ishlab chiqarish ob’yektlari ustidan. 
- OSN ni texnologik jarayonlarni qo‘llashda, texnika apparatura, kimyoviy moddalar ustidan. 
2. Joriy Sanitariya Nazorati: 
- ishlab turgan ob’yektlar ustidan sanitar me’yor va qonunlarga amal qilish nazorat usuli. 
- sanitar rejali nazorat.
Miloddan avval IV asrda Gippokrat konchilar va metallurglar duch kelishi mumkin bo‘lgan 
kasalliklarni o‘z asarlarida keltirib o‘tgan. 1473-yilda, Ulrich Ellenbog ba’zi metallarning xavfli 
tutuni va unga qarshi profilaktika chora-tadbirlarini taklif qildi. 1500-yillarning boshida esa, 
shifokor va mineralogist Georg Bauer (Georgius Agricola sifatida tanilgan) Karpat tog‘larida 
konchilar orasida o‘pka kasalligini mineral tuzlar va changlar bilan bog‘ladi. Uning aniqlashicha, 
ayrim turdagi nafas olish kasaliklariga chalingan konchilar kasallikka dosh bera olmagan va
ularning ayollari beva qolgan. 1700-yilda, Bernardino Ramatsini «Kasb kasalliklari haqida to‘liq 
risola»ni chop etdi. Bu harakat natijasida Ramatsini "Kasbiy tibbiyot otasi" degan unvonga sazovor 
bo‘ldi. 1880 yil o‘rtalarida Karl Bernhard Lehmann ham kasbiy kasaliklar ustida ishlarni davom 
ettirdi. Havodagi zaharli moddalarning ta’siri bo‘yicha o‘tkazilgan tajribalarda hayvonlarga gazlar 
va bug‘lar beradigan toksik ta’sir natijalari o‘rganildi. Shu davrda aynan kasbiy saraton Angliyada 
kuzatildi.
3.2. Ishchi zonasi havosi changining gigiyenik ahamiyati 
Sanoat changlari va changga doir patologiyalar. 
Ishlab chiqarish muxitlaridagi eng ko‘p tarqalgan nomuvofiq omillardan biri chang 
xisoblanadi. 
Chang deganda
zarrachlarning diametri mm ning bir necha ulushidan 

---

Ekologiya va gigiyena modulidan o’quv uslubiy majmua
31 
milimikronlargacha qattalikka ega bo‘lgan qattiq zarrachalarning havo muxitida muallaq xolda 
bo‘lishi demaqdir va ularni aerozollar deb nomlash mumkin.
Kelib chiqishi bo‘yicha changlar quyidagicha bo‘lishi mumkin: 
1.
Organik
— o‘simlik changlaridan tashkil topgan (paxta, daraxt, tamaki va h. k.) va hayvon 
mahsulotlarini qayta ishlash natijasida hosil bo‘ladigan chanlarg (suyak, jun va h. k.); 
2.