Ekologiya va gigiyena modulidan o’quv uslubiy majmua

 I 
bosqichda
Rentgenogrammada 
o‘pkada 
tomirlar-bronxlar 
o‘zgarishlarga uchraganligi, bronxlarning ikkiga bo‘lingan qismi 
kengaygani, o‘pkada 1 mm hajmli (ko‘z bilan yomon ajrata olinadigan) 
tugunchalar borligi kuzatiladi. Bu davrda kasallar ko‘krak qisishi og‘rishi, 
jismoniy ish qilganda xansirash, balg‘amsiz quruq yo‘taldan shikoyat 
qiladilar. Tekshirishlarda o‘pka chetlarida emfizema, bronxit alomati, 

---

Ekologiya va gigiyena modulidan o’quv uslubiy majmua
33 
ba’zi vaqtda jismoniy ishdan keyin o‘pkada va yurak sohasida ayrim funksional o‘zgarishlar 
ma’lum bo‘ladi.
II bosqichda
O‘pkadagi o‘zgarishlar ancha rivojlangan bo‘ladi. O‘pka parenximasida diffuz 
o‘zgarish sezilarli darajada bo‘ladi. Qon tomir va bronxlar, jumladan deformatsiyasi rivojlangan 
ancha-muncha o‘zgarishlar kuzatiladi, o‘pka sathiga sochib tashlangandek diametri 2-4 mm li 
tugunchalar ko‘rinib turadi, emfizema rivojlangan bo‘ladi. Bu bosqichda bemorlar 
o‘pkada og‘riq, jismoniy ish boshlashdanoq nafas qisishi, balg‘amli yo‘taldan 
shikoyat qiladilar. Rivojlangan emfizema, bir yoki ikki tomonlama fibroz, plevrit, 
yurak-o‘pka yetishmovchiligining boshlang‘ich davri ro‘y-rost belgiladilar. O‘pka 
hajmi kengayadi, daqiqalik hajmi ortadi. Agar bunga o‘pka sili qo‘shilsa, SOE 
oshadi, o‘pkada silga xos o‘zgarishlar kuzatiladi, harorati subfibril darajada turadi, 
ishtaha pasayadi, bemor ishga uncha yaramay qoladi va hakozo.
Sanoat changlari va changga doir patologiyalar. 
Nospetsifik changga oid patologiya - bular juda ko‘p uchraydigan kasalliklar 
hisoblanib, kelib chiqishi bo‘yicha bakterial genez tabiatiga egadir va kasallikning 
kelib chiqishida chang sharoit yaratib beruvchi omil rolini o‘taydi. Ularning ichida 
eng ko‘p ahamiyatga ega bo‘lganlari: allergiya, bronxial astma, bronxitlar, 
laringitlar, faringitlar, anginalar, qon’yuktivitlar, dermatitlardir. 
Changga doir patologiyalarning profilaktikasi quyidagi asosiy tadbirlarni o‘z 
ichiga oladi: 
- changlarga gigienik me’yorlar ishlab chiqish va ishchi zonasi havosining changlanganlik 
darajasini nazorat qilishdir. 
- texnologik tadbirlar; ko‘pincha chang hosil bo‘lishiga doir texnologik jarayonlardagi ishlarni 
ho‘llash (xo‘llash usulida ishlov berish) foydalaniladi; 
- sanitar-texnik tadbirlar: chang hosil qiluvchi jixozlarni izolyasiyalash, xonalarga mahalliy va 
umumiy shamollatish moslamalarini o‘rnatish; 
- chang konsentratsiyasini REK miqdorigacha pasaytirishning imkoniyati bo‘lmagan taqdirda 
ishchilar shahsiy himoya vositalari bilan ta’minlanishlari shart; 
- changga qarshi respiratorlar va shunga muvofiq maxsus kiyimlar beriladi; 
- ishlab chiqarish xonalarini muntazam tozalab turish yoki pnevmovositalar yordamida 
changlardan tozalash; 
- havo muhitining yuqori changlanganlik sharoitida ishlovchilar uchun ish tugaganidan so‘ng 
ishqoriy ingalyasiyalarni olish tavsiya etiladi; 
- ishchilarni har yili tibbiy ko‘riklardan o‘tkazib turish.