Ehtimollar nazariyasi fanining maqsad va vazifalari. Elementar hodisalar fazosi va hodisalar algebrasi

Ehtimol va natija. Biz kundalik nutqimizda “ehtimol”, “holat”, “hodisa” kabi 

so„zlardan juda ko„p foydalanamiz. Intuitiv tarzda biron hodisaning ehtimoli uning 

ro„y berish imkoniyatining ob‟ektiv harakteristikasi sifatida qabul qilinadi. Tajriba 

yo„li bilan shu narsa aniqlanganki, bir xil shart-sharoitda o„tkaziladigan tajribalar 

soni N ning o„sishi bilan biror A hodisa ro„y berish chastotasi (hodisa ro„y bergan 

---

tajribalar soni N

A

ning o„tkazilgan tajribalarning umumiy soni N  ga nisbati) qariyb 

o„zgarmas bo„lib qoladi va biror aniq p son atrofida tebranadi. Shunday qilib, har 

bir  tasodifiy  hodisa  bilan  uning  ro„y  berishlar  sonining  nisbiy  chastotasi 

yaqinlashadigan biror  p sonni bog„lashga harakat qilish mumkin ekan, shu p sonni 

hodisaning ro„y berish ehtimoli deb hisoblaymiz. Ravshanki, keltirilgan mulohaza 

ehtimol  uchun  qoniqarli  matematik  ta‟rif  hisoblanmaydi.  Tajribaning  har  xil 

seriyalari  bo„yicha    p  sonni  tanlash  harakati,  garchi  p  ning  qiymatiga  yaqin 

bo„lsada, odatda, har xil natijalarga olib keladi. 

Eng  sodda  hollarda  ehtimol  haqidagi  intuitiv  tushunchalar  ko„pincha  bitta 

ma‟noga ega bo„lgan javobga olib keladi. Masalan, tanga tashlashda gerb tushish 

ehtimoli  ½  ga  tengligiga  hech  kim  shubha  qilmaydi.  Odatda,  buni  tushuntirish 

yetarlicha ishonarli qilib keltiriladi.  

1)  Ikki  xil  hodisa  bo„lishi  mumkin  –  gerb  tomon  tushishi,  raqam  tomon 

tushishi;  tanga  simmetrik  bo„lganligi  uchun  ulardan  hech  biriga  afzallik 

berib bo„lmaydi.  

2)  Tajriba ko„p marta takrorlanganda gerb tushish hodisasining ro„y berishlar 

sonining chostatasi ½ ga yaqin. Bu tushuntirishning birinchi qismi tasodifiy 

hodisaning  modelini  qurish  harakatidan  iborat;  ikkinchi  qismi  modelning 

real hodisaga muvofiqligini tajribaviy tekshirishdir.  

Biroq  tajriba ozgina murakkablashganda “intuitsiya  (fahm)”  yoki  “sog„lom 

fikr” pand berishi mumkin.

 

Tadbiqlarda  uchraydigan  masalalarning  ko„pxilliligi  va  murakkabligi 

tasodifiy hodisalar bilan bog„langan tushunchalarni aniq qilib ta‟riflash zarurligini 

ko„rsatadi.