Ehtimollar nazariyasi fanining maqsad va vazifalari. Elementar hodisalar fazosi va hodisalar algebrasi

---

BIRINCHI MA’RUZA. 

MAVZU: 

EHTIMOLLAR  NAZARIYASI  FANINING  MAQSAD 

VA  VAZIFALARI.  ELEMENTAR  HODISALAR  FAZOSI  VA 

HODISALAR  ALGEBRASI. 

 

Reja: 

1.  Tasodifiy hodisa tushunchasi. 

2.  Hodisalar ustida amallar. 

3.  Tasodifiy hodisaning ehtimoli va uning xossalari. 

Tayanch iboralar: elementar hodisa, elementar hodisalar fazosi, fazoning qism 

to„plamlari algebrasi, musbat qiymatli sonli funksiya. 

1.  Tasodifiy hodisalar (voqealar) 

Ehtimollar nazariyasi vujudga kelishiga qadar fanlarning kuzatish ob‟ektlarida 

shartlari natijani amaliy bir qiymatli aniqlaydigan tajribalar bo„lgan. Masalan, agar 

material  nuqtaga  og„irlik  kuchi  ta‟sir  qilib  biror  vaqt  momentida  material 

nuqtaning  holati  va  tezligi  berilgan  bo„lsa,  u  holda  uning  keyingi  harakati  mos 

differensial tenglama bilan bir qiymatli aniqlanadi. Ammo bundan mexanik model 

real fizik hodisalarni har doim ham qoniqarli ifodalay olmaydi. Amalda nuqtaning 

harakat  yo„li  turli  tasodifiy  ta‟sirlarga  ko„ra  bir  qiymatli  aniqlanmaydi.  Masalan, 

otilgan  o„qning  harakatini  qarasak,  turli  otishlarda  boshlang„ich  tezlik  ko„p 

sabablarga ko„ra o„zgarmas bo„lib qola olmaydi. Demak, butun tajriba natijasi bir 

qiymatli bo„lmasligiga ta‟sir ko„rsatadi. 

Natijaning  bir  qiymatli  emasligi  tajribaning  asosiy  shartlari  saqlanganda  keng 

doiradagi  hodisalar  uchun  kuzatiladi.Tanga  tashlashda  natijani,  ya‟ni  tanga  gerbli 

tomon  bilan  tushadimi  yoki  yo„qmi,  biz  oldindan  ayta  olmaymiz.  Biror  miqdor 

ustida  bitta  asbobda  bir  xil  shart  sharoitda  bir  necha  marta  o„tkazilgan  o„lchash 

natijalari  har  xil  bo„ladi.  Har  qaysisi  alohida  tajriba  natijasiga  sezilarli  darajada 

ta‟sir  ko„rsatmaydigan  juda  ko„p  har  xil  sabablar  ta‟siri  tajriba  natijalarining 

oldindan  bir  qiymatli  aniqlanmasligiga  olib  keladi.  Bunday  tajribaning  natijasi 

tasodifiy deb yuritiladi. Tasodifiy hodisalarga fan va texnikaning turli sohalaridan 

ko„plab  misollar  keltirish  mumkin  (masalan,  fizikadan,  biologiyadan,  avtomatik 

boshqarish sistemalaridan, aholi statistikasidan va h.k).