Ehtimoliy dushman Ommaviy qirg’in qurollaridan va yuazbq dan himoyalanish turlari va bo’linmalarning kimyoviy ta’minoti

2-o’quv savoli
: 
Bo’linmalarning OKKdan himoyalanishda qo`llaniladigan kuch va vositalari . 
Zararlanish zonalarini bosib o`tish (chiqish) usullari. 
OKKdan qo`shinni himoyalashni o`z vaqtida va to’g’ri tashkil etish uchun doimo radiatsion, 
kimyoviy va bakteriologik (biologik) razvedkani olib borish kerak. Bu ishlar maxsus tayyorlangan 
Bo’linmalar, ekipajlar va maxsus qo`shinlarning hamma qo`shin turlari Bo’linma qismlari 
tomonidan to’xtovsiz olib boriladi. Buning uchun Motoo’qchi bo’limlarda quyidagilar mavjud 
(ko‘rsatib o`tish kerak): 
- shaxsiy dozimetrlar DKP-50-A; 
- rentgen o’lchovi DP-3B; 
- radiometr-rentgenmetr DP-5B; 
- kimyoviy razvedka Harbiy pribori (VPXR); 
- avtomatik gazosignalizator GEP-1. 
Shaxsiy tarkibni OKK dan himoya qilish uchun Motoo’qchi Bo’linmalarda quyidagilar mavjud: 
- umumharbiy protivogaz va respiratorlar; 
- umumharbiy himoyalanish komplekslari; 
- Harbiy texnikada OKKdan himoyalanish sistemasi; 
- muxandislik inshootlari; 
- xudud va texnikaning himoyalanish xususiyatlari. 
Birinchi tibbiy yordam ko’rsatish uchun har bir Harbiy xizmatchida AP-2 shaxsiy aptekasi 
mavjud. Bundan tashqari shaxsiy tarkibni va texnikani degazatsiyalash, dezinfektsiyalash va 
dezaktivizatsiyalash uchun maxsus vositalar mavjud. 
Shaxsiy tarkib uchun: 
- individual kimyoviy himoya paketi IPP-8; 
- kimyoviy himoya vositalari sumkasi; 
- degazatsiyalovchi paket DPS; 
- individual degazatsiyalovchi paket IDP; 
- qo’l ostidagi vositalar. 
Texnika uchun: 
- degazatsiyalovchi asbob (pribor) DK-4B. 
Bundan tashqari kimyoviy qo`shinlar va front orti Bo’linmalarining maxsus mashinalari 
qo`llaniladi. 
Zararlanish zonalarini Bo’linmalar tomonidan bosib o`tish usullari zararlanish va vayronalar 
darajasi va turi, bajariladigan vazifa ahamiyati, hamda joyning sharoitlariga bog’liq boladi. 
Har bir holatda ham bosib o`tish usullari qo’yilgan vazifani bajarishni, shaxsiy tarkibning minimal 
nurlanishi va zararlanishini ta’minlashi zarur. Zonalarni (rayonlarni) bo`tun Bo’linma tarkibi yoki 
uning qismlari razvedka qilingan yo`nalishlar bilan aylanib o`tish maqsadga muvofiqdir. 
Radioaktiv zararlangan zonalarni bosib o`tish asosiy usullari quyidagilar: 
- zona orqali yuqori darajali radiatsiyani pasayishini ko`tib o`tirmay harakat qilish; 
- zona orqali yuqori darajali radiatsiya pasaygandan keyin harakatlanish. 

---

Radioaktiv zararlanish zonalarini bosib o`tish shaxsiy tarkibni eng kam nurlantirishni 
ta’minlaydigan marshro`t (yo`nalish) orqali amalga oshirilishi kerak. 
Kolonna boshida moslashtiruvchi nurlanishdan himoyalangan Bo’linma, texnika borishi kerak. 
Zonani yuqori darajali radiatsiya tarqalgandan keyin bosib o`tish qo’yilgan vazifa shartlariga qarab 
amalga oshiriladi. Qo`shin yuqori darajali radiatsiya pasayishini ko`tib turgan paytda razvedka 
guruhlari, oldingi qator otryadlari, zarur bo’lgan taqdirda esa qo`shin turlari alohida Bo’linmalari 
va maxsus qo`shinlar zararlangan zona orqali vertolyot va samolyotlarda olib o`tilishi mumkin. 
Kimyoviy va bakteriologik (biologik) zararlanish rayonlari iloji boricha aylanib o`tilishi kerak. 
Orqaga qaytish mumkin bo’lgan hollarda ularni bosib o`tish eng kam zararlanishni ta’minlovchi 
marshrutlar bo`yicha Bo’linmalar tartibiga o`zgartirish kiritmay amalga oshiriladi. 
Zararlangan xududlarda kolonnalar mashinalar orasidagi masofa oshirilgan holatda, to’xtovsiz va 
o`zib o`tishsiz harakatlanadi, chunki orqada kelayotgan mashinalar uchun chang ko`tarilishi ancha 
kamayadi yoki oldi olinadi. 
Agarda mashina to’xtab qolsa uni shamol kelayotgan tomondan aylanib o`tish kerak. Mashina 
buzilsa va uni tortib olib ketishning iloji bo’lmasa shaxsiy tarkib boshqa transport vositasiga 
o`tqaziladi. 
O’rmon ichidan harakatlanganda shaxsiy tarkibni daraxtlar shoxlaridan radioaktiv chang va zaharli 
moddalar tomchilari tushishidan saqlash choralarini ko’rish zarur. 
3 O’quv savoli. 
OKKdan qo`shinni himoya qilishni tashkil etishga komandirning jang paytidagi himoyani tashkil 
etish bo`yicha buyruqlari va yuqori komandirlar buyruqlari asos bo’ladi. OKKdan himoyani 
tashkil etish Harbiy harakatlarni tashkil etish bilan birgalikda olib boriladi. 
Olingan vazifani komandir tushuntira borib OKK bo`yicha katta boshliq (komandir) ning asosiy 
kuchlari qaerda va qanday maqsadlarda to’planishini tushunishi kerak: katta boshliq (komandir) 
uning Bo’linmasini saqlash uchun nimalar qilayotganini bilishi kerak. 
Vaziyatga baho berishda dushmanning ommaviy qirg`in qurolini ishlatishi imkoniyati va mumkin 
bo’lgan harakatda hujum qilishi mumkin bo’lgan ob’yektlar, o`z qo`shinining OKKdan 
himoyalanishga tayyorligi, Bo’linmalarda o`tkazish zarur bo’lgan chora tadbirlar mazmuni va 
muddatini aniqlanadi. 
Radiatsion, kimyoviy va bakteriologik (biologik) vaziyat va uning qo`shinga ta’siri aniqlanadi. 
Xududni baholashda uning yashirinish va himoyalanish xususiyatlari imkoniyatlari va 
egallanayotgan rayonda ularni tashkil etish muddatlari, vayronalar ta’siri, o’pirilish va 
yong’inlarning qo’yilgan masalani bajarishga ta’siri, harakatlar rayonining sanitar-epidemiologik 
holati hisobga olinadi. 
Vzvod (guruh) komandiri OKKdan himoyalanish bo`yicha chora tadbirlarni va kimyoviy 
himoyaga tayyorlikni jangga kirishishga qaror qabul qilingandan keyin tashkil etadi. OKKdan 
himoyani tashkil etish buyrug’ida vzvod (guruh) komandiri quyidagilarni ko’rsatadi: 
Dushman tomonidan OKK ni qo`llash xavfi va qo`llashi haqidagi xabar beruvchi signallar, hamda 
radioaktiv, kimyoviy va bakteriologik zararlanish haqida xabar yetkazish va bu sharoitlarda 
harakatlanish tartibini; 
- tibbiyot chora-tadbirlarini o`tkazish muddatlarini; 
- zararlanish, vayronalar, yongin va toshqin zonalarida harakatlanish paytida xavfsizlik chora – 
tadbirlarini. 
Kimyoviy himoyani ta’minlanishni tashkil etishda vzvod (guruh) komandiri quyidagilarni 
buyuradi: 
- radiatsion razvedka va kimyoviy razvedka bo`yicha vazifalarni; 
- shaxsiy va ommaviy himoya vositalaridan foydalanish tartibini; 
- individual dozimetrlarni tarkatish; 
- maxsus ishlovdagi o`tkazish tartibi, vaqti va joyini; 
- mashinalar "termoto`tun apparatura"si va tutun vositalarini qo`llash tartibini; 
- himoya vositalarini olish va protivogazlarni tekshirish joyi va vaqtini. 

---

OKKdan himoyalanish bo`yicha chora-tadbirlarni va kimyoviy himoyani ta’minlashda vzvod 
(guruh) komandiri quyidagilarni bajarishi kerak: 
- o`z vaqtida radiatsion, kimyoviy va bakteriologik (biologik) razvedkani tashkil etishi; 
- individual, ommaviy himoya vositalari, individual dozimetrlar, individual ishlov berish tabel 
vositalarining borligi va sozligini, hamda ulardan foydalanishni bilishini tekshirib chiqishi kerak; 
- xabar beruvchi signallar bo`yicha o`z vaqtida chora-tadbirlarni amalga oshirish va zarur komanda 
va buyruqlarni yuborishni bilishi; 
- shaxsiy tarkibni kimyoviy va radiatsion nazoratdan o`tkazishni amalga oshirishni; 
- dushman tomonidan OKK qo’llanilishi oqibatlarini bartaraf etishni o`z vaqtida tashkil etish; 
- vzvod (guruh) kuchlari va vositalari bilan kimyoviy zararlanish bo`yicha sanitar-gigienik chora 
– tadbirlarni amalga oshirishi. 
Juda ham murakkab va o`ziga xos kimyoviy himoyalanish chora-tadbirlari vzvodni saqlash 
maqsadida kimyoviy qo`shin Bo’linmalari, hamda front orti kuch va vositalari yordamida amalga 
oshiriladi. 
Ommaviy qirg`in qurollari qo’llangan ondayoq Bo’linma komandiri quyidagilarni tekshirib 
chiqishi shart: 
- Bo’linma shaxsiy tarkibi, qurol va jangovor texnikaning tayyorligini; 
- Bo’linma (axoli) ning jangovorlik kobiliyatini, Bo’linma va texnika holatini baholashi; 
- oldinga qo’yilgan vazifalarning bajarilishida kechiktirib bo’lmaydigan chora-tadbirlarni ko’rish, 
ularni tiklash va ta’minlanishi; 
- Bo’linmaning harakatlanish rayonlarida radiatsiya (nurlanish), kimyoviy va bakteriologik 
ko`zatuvni (razvedkani) tashkil etish shart.