Ecologiya MurodovSh lot doc

7.13  Keskin  davr

.  Paleontologik  ma‘lumotlar  ba‘zi 

o’simliklar  va  hayvonlar  guruhining  hashamatli  rivojlanishi  va 

gullashi,  ularning  zaiflanishi  va  hatto  to’liq  yo’qolib  ketishi 

to’g’risida ma‘lumot beradi (xullas, era belgilari bo’yicha organik 

dunyoda katta o’zgarishlarga ajratgan edi). 

 

To’satdan  flora  va  faunalarning  almashinishini 

tavsiflovchi vaqtinchalik oraliq keskin davr nomini olgan. 

 

Hozirgi  paytda  beshtadan  ko’proq  yoki  kamroq  shunday 

davrlar aniqlangan (Serpuxov va boshq. 1976). 

Birinchi keskin davrda (silur davri) trilobitlar, graptolitlar, 

nautiloidlarning qisqarib ketishini bir qancha yelkaoyoqlilar oilasi 

(broxiopod),  bir  qancha  dengiz  tipratikanlari  guruhi,  bir  qancha 

marjonli turlar va boshqalar qirilib ketadi.  

Ikkinchi  davrda  (paleozoy  erasining  oxirida)  organik 

dunyoning  o’zgarish  miqyosi  kengroq.  Ko’pchilik  fuzulinlar  va 

shvagerinlar  butunlay  qirilib  ketadi    (juda  soddalari),  to’rtnurli 

marjonlar  (rugozlar)  va  tabulyatlar,  broxiopod,  dengiz  liliyi, 

dengiz  tipratikanlari,  eng  oxirgi  trilobitlar,  goniatitlar,  ko’pgina 

baliq oilalari, amfibiyaga o’xshash (stegotsifallar) butunlay qirilib 

ketadi. Poporotnikli floralar keskin kamayib ketadi.  

Uchinchi  davrda  (trias  davrining  tugashida)  trias 

ammanitlar,  eng  oxirgi  stegotsefallar  va  ba‘zi  reptiliylarning 

ko’pchilik oila va turlari qirilib ketishi bilan tavsiflanadi.  

To’rtinchi  keskin  davrda    (mezozoy  erasining  tugashi) 

yana  faunalarning  (xuddi  paleozoyning  tugashi  kabi)  muhim 

81 

120 

---

www.qmii.uz/e-lib 

 

www.qmii.uz/e-lib 

 

        3. Biogen elementlari deganda nimani tushunasiz? 

      4.   Biokimyoviy davrni ta‘riflab bering? 

5.

 

 Zahirali va almashuvchi aylanishlar fondi nima bilan farq 

qiladi? 

6.

 

 Akademik  V.R.  Vilyams  moddalarning  aylanishiga 

qanday ahamiyat bergan? 

7.

 

 Uglerod aylanishining sxemasini chizing? 

8.

 

 Atmosferada 

С

O

2

 ning qanday ahamiyati bor? 

9.

 

 Inson atmosferada 

С

O

2

 ning tarkibiga qanday ta‘sir etadi? 

10.

 

 Azotning aylanishi to’g’risidagi siz nimani bilasiz? 

11.

 

 Denitrifikatsiya  va  netrifikatsiya  jarayonlarini  tushuntirib 

bering? 

12.

 

 Amonifikatsiya jarayonining mazmunini tushuntiring? 

13.

 

 Kislorodning biogeokimyoviy ahamiyati nimadan iborat? 

14.

 

 Kislorodning    hosil  bo’lish  va  sarflanish  muvozanati 

qanday? 

15.

 

 Vodorodning biogenli aylanishi nimani anglatadi? 

16.

 

 Ikkinchi  darajali  biogenli  elementlarning  aylanishiga 

misollar keltiring? 

17.

 

 Elementlarning  aylanishida  moddalarning  holati  qanday 

ahamiyatga ega? 

18.

 

 Nima  uchun  ba‘zi  bir  elementlardan  o’g’it  sifatida 

foydalaniladi?  

19.

 

 Fosforning aylanishi to’g’risida nima bilasiz? 

20.

 

 Kaliy va temir qanday biogen ahamiyatga ega?