Ecologiya MurodovSh lot doc

---

  

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA 

MAXSUS  TA‘LIM VAZIRLIGI 

 

QARSHI MUHANDISLIK IQTISODIYOT 

INSTITUTI 

 

 

 

 

 

 

 

E K O L O G I Y A   

(ma’ruzalar matni) 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Qarshi – 2005 

darajadagi  bitta  elementga  ega  bo’lgan  tizim  boshqa  tizimga 

taqqoslanganda,  a‘lo  darajada  rivojlanadi.  Bu  qonun  alohida 

organizm  miqyosida  amal  qiladi,  chunki  uning  ba‘zi  qismlarini 

yetilishi,  rivojlanishi  va  qarishi  notekisdir.  Shu  qonunga  yaqin 

bo’lgan  yana  bir  organizmlarning  murakkab  qonuni  (K.F.  Rule) 

mavjud. 

 

2.6  Tirik  organizmlarning  fizik–kimyoviy  birlik 

qonuni.

  Bu  qonun  V.I  Vernadskiy  tomonidan  yaratilgan  bo’lib, 

quyidagicha  ifodalanadi:  Yerdagi  barcha  tirik  moddalar  fizik-

kimyoviy jihatdan birdir. Bu qonundan quyidagi amaliy fikr kelib 

chiqadi: bir turdagi tirik organizm uchun zararli bo’lgan kimyoviy 

modda,  boshqa  organizmlar  uchun  ko’p  yoki  kamroq  zararlidir. 

Shunday  qilib,  ma‘lum  fizik-kimyoviy  agent  ta‘siriga 

organizmlarning chidamlilik darajasini belgilash lozim. Lekin har 

xil  organizmlar  turlicha  tezlikda  ko’payadi.  Shuning  uchun  ham 

amaliyotda  ma‘lum  agentga  chidamsiz,  lekin  tez  ko’payadigan 

organizmlar chidamli, lekin sekin ko’payadigan organizmlar bilan 

tenglashadi.  Bundan  tashqari,  avlodning  tez  o’zgarishiga  bog’liq 

holda,  vaqt  o’tishi  bilan  chidamsiz  organizmlar  zararli  agentning 

kuchliroq  miqdoriga  ham  moslashadi.  Shuning  uchun  ham 

kimyoviy  moddalarni  begona  o’tlar,  o’simlik  zararkunandalariga 

(pestitsid, gerbitsid, antibiotik va boshq.), hamda inson kasalligini 

qo’zg’atuvchi  mikroblarga  va  boshqa  issiq  qonli  hayvonlarga 

qo’llash ekologik nuqtai nazardan yo’l qo’yib bo’lmaydi.