Ecologiya MurodovSh lot doc

3.4  Biotik  omillar.

  Bir  organizm  hayot  faoliyatining 

boshqalariga ta‘siri    va ularni o’rab turgan muhiti biotik omillar 

deyiladi (sinonimlar: biogen, biologik, biotsenotik omillar). Biotik 

omillarni  antagonistik  va  noantagonistik  qismlarga  bo’lish 

 

Ajralib 

chiqqan 

ammiak 

ko’pincha 

o’simliklarni 

oziqlantirish  uchun  foydalaniladi,  qolgan  qismi  bakteriyalar 

yordamida  kislorod  ishtirokida  avval  azotli  kislotaga  (yoki 

nitritlarga) keyin esa azotgacha (yoki nitratgacha) oksidlanadi. Bu 

bosqichda azotga aylanish nitrifikatsiya deb ataladi. Nitrifikatsiya 

reaktsiyasida  energiya  ajralib  chiqadi  va  undan  bakteriyalar 

o’zining 

hayot 

faoliyatida 

foydalanadi, 

ya‘ni 

ular 

xemoavtotroflardir.  Nitrifikatsiyada  nitrit  va  nitratlarning  hosil 

bo’lishi  anaerob  sharoitida  kislorodning  potentsial  manbai 

hisoblanadi. 

 

BMT  huzuridagi  YUNESKO  FAO  (Oziq-ovqat  va  qishlok 

xo’jaligi  tashkiloti)  ma‘lumotlari  va  boshqa  manbalar  bo’yicha, 

hozirgi  vaqtda  biosferada  azotning  yillik  muvozanati    barqaror 

(umumiysi  92 ·10

6

 t., xuddi shunday biologik fiksatsiya 54·10

6

 t., 

industrial fiksatsiya 30·10

6

 t., sarf bo’lishi 83·10

6

 t., koldig’i 9·10

6

 

t.) hisoblanadi. Biroq, bir qancha holatlarda tabiiy denitrifikatsiya 

zahirasi (azotning umumiy muvozanatidan 20-25%) suv havzalari 

va  tuproqlardagi  ortiqcha  nitrat  va  ammiaklarni  yuqotolmaydi, 

natijada  ularni  ifloslanishiga  va  oqibatda  inson  va  hayvonlarni 

og’ir kasalliklarga olib keladi.