Ecologiya MurodovSh lot doc

xususiyati  fitotsenozlar  evolyutsiyasi  hisoblanadi  va  ular 

keyinchalik zootsenozlar uchun zamin tayyorladi. 

    

Biroq bu qonuniyat chamasi, turlar bo’yicha mutloq emas 

va geologik uzoq vaqt oralig’ida qo’llanishi mumkin. 

7.15  Yuqori  gradientli  davr.

  Paleekologiyada  keskin 

davrlar bilan bir qatorda yuqori gradientli davrga ham ajratiladi.  

Bu  nuqtai  nazardan  Yu.Odumning  quyidagi  mulohazalari 

e‘tiborni  qaratadi:  «…  o’tgan  gelogik  davrlarda  Shimoliy  qutb 

muz  bilan  qoplanmagan  paytda,  shimoliy  dengizlarning  tabiiy 

faunalari turlar bilan hozirgiga nisbatan ancha boy bo’lgan, dengiz 

tubida  molyuskalarning  ikki  hissa  ko’p  turlari  yashagan. 

Birmuncha  tik  gradientda  yashash    joyining  xilma-xilligi  va 

makoni ko’pligi (1986, 2 t. 161 b.) bunga sabab bulgan».  

Yer  tarixida  ana  shunday  yuqori  gradientli  davrlar  yuqori 

kembriygacha  (muzlik  morenalarida  qazib  olingan  tilitlar 

Shimoliy  Amerika  va  Shimoliy  yarim  sharning  boshqa  joylarida 

qatlam  qalinligi  100  metr  va  undan  ham  qalinroqda  topilgan), 

yuqori  karbon  (janubiy  yarim  sharning  muzlashi,  hattoki  tilitlar 

Xindistonda  ham  ma‘lum)  va  to’rtlamchi  davrlarda  (shimoliy 

yarim  sharning  qalin  muzlashi,  Antraktidada  muzliklar 

to’sig’ining  uzayishi)  bo’lgan.  Aynan  ana  shu  davrda  yangi 

ekotizim jadallashdi va ilgari mavjud evolyutsiya tezlashdi hamda 

jadallashgan turlar hosil bo’ldi.  

Tasodif emaski, aynan to’rtlamchi davrga gamenoidlarning 

tezlashgan  evolyutsiyasi  bog’liq,  bu  esa  insonning  paydo 

bo’lishiga  olib  keldi.  O’tgan  yuqori  gradientli  davrda  u  paydo 

bo’lolmadi, na kembriygacha, na paleozoyda sut emizuvchilar hali 

mavjud bo’lmagan edi.