Ўэбекистон Республикаси п резиденти қузуридаги д авлат ва ж ам ият қурилиш и академияси Ў эбекистон Республикаси Ваэирлар м ахкамаси


К орхоаавинг тиясорат сирлариви ҳим оялаш и



Download 13,26 Mb.
Pdf ko'rish
bet28/96
Sana15.04.2022
Hajmi13,26 Mb.
#554357
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   96
Bog'liq
Davlatning iqtisodiy xavfsizligi (H.Abulqosimov)

К орхоаавинг тиясорат сирлариви ҳим оялаш и
' Захаров В. Промьшленний шпионаж в российском интерьере / /
С.пужба кадров. 1998. №2. -С13-17
103
www.ziyouz.com kutubxonasi


Корхона иқтисодий манфаатига таҳдидлар ичида ти- 
жорат характеридаги жиноятлар, товламачиликлар ҳам 
жиддий таҳдид ҳисобланади. Ушбу жмноят конунчилик- 
даги, молия тизимидаги камчиликлардан, бўшлиқлардан. 
савдо-иқтисодий алоқаларнинг мураккаблиги ва кўп бос- 
қичлиги, корхона раҳбарлари, масъул ходимлар, хусу- 
сий тадбиркорларнинг ўз ишини билмаслиги, масъулият- 
еиз, ҳаддан ташқари ишонувчанлигидан устамонлик би- 
лан фойдаланиш асосида содир этилади.
Иқтисодий жиноят субъектлари корхонада ишлаётган 
мансабдор шахслар, бухгалтерлар, буюртма, иқтисодий 
ҳужжатларни тақдим этиш, расмийлаштириш билан шу- 
ғулланувчилар, компьютер билан ишловчи шахслар бўли- 
ши мумкин. Шунингдек, улар жумласига собиқ ходим- 
лар, штатда бўлмаган, лекин амалда ишлаётган шахс- 
лар, собиқ раҳбарлар ва бошқа тоифадаги ходимлар 
ҳамда корхонага йегона бўлган шахслар киради
.9
Корхона ходимлари томонидан амалга ошириладиган 
жиноятлар ташқи савдо битимлари бўйича ҳисоб-китоб- 
ларда, масалан, хорижий валютани ёпиқ валюта ҳисоб 
варақасига ўтказиш, жисмоний шахсларнинг чет элдан ке- 
ладиган пул ўтказишларни амалга оширмаслик ва кейин- 
чалик бу маблағларни ҳисоб варақаларидан олиш усулла- 
рида содир этилади. Шунингдек, у тўлов ҳужжатларини 
сохталаштириб, бирон-бир чет элдаги ўзикинг ёки ҳам- 
товоғининг ҳисобига ўтказади. Буқдай жиноятларнинг со- 
дир бўлмшига имзо чекилган ва муҳр босилган тоэа бланк- 
ларнинг берилиши, касса, бухгалтерия ҳужжатлари, 
муҳр, штамп, ҳисоб бланкларини сақлаш тартиб-қоида- 
ларига қатъий риоя қилмаслик сабаб бўлади.
Собиқ ходимлар, штатсиз ходимлар томонидан қили- 
надиган жиноятларда жиноий мақсадлардан бехабар ки- 
шилардан фойдалаиилади. Банкрот бўлган корхона раҳ- 
барлари ўзларида қолган бланк ва муҳр, штамплардан
‘ Экономическая безопасность предприятия (фирмь!). / В Б.Зубик, 
ДВ.Зубик. Р.С.Садегов, А.С Головачева Под ред. Р.С.Седегова, 
М.И.Плотницкого, А С Головачева - М : Вь)сш Ш к, 1998 -С. 10
104
www.ziyouz.com kutubxonasi


фойдаланиб, жинлий ишга қўл урадилар. Улар жавоб- 
гарликдан қочиб, корхона раҳбарлик лавозимларига ил- 
гари сз^дланган ёки нокомпетент кишиларни ўтказишга 
ҳаракат қиладилар.
Бегона шахслар, субъектлар корхона ходимлари кўма- 
гида муэокаралар ўтказиш, модций неъматлар, товар пул 
маблағлар, ресурслар олиш учун тўлов ҳужжатлар, чек- 
ларни қўлга киритиб, бирон-бир шериги билан товар 
олиш бўйича шартнома тузадилар.
Расмий равишда рўйхатдан ўтган ва фаатшят мрита- 
ётган корхона раҳбарлари томонидан жиноят, товлама- 
чилик, қасддан банкрот қилиш, мол-мулкка эга бўлиб, 
буни ҳамкпрлардан яшириш йўли билан амалга ошири- 
лади. Бундай жиноятда қуйидаги усуллар қўлланади:
- товар етказиб бериш, иш бажариш учун бошқа таш- 
килотдан келадиган олдиндан тўлов ўткааишни ноқону- 
нмй тарзда ушлаб қолиш;
- мақсад-шартномани бажармаслик;
- ёки шартнома шартларини бажариш билан боғлиқ 
бўлмаган ишларга харажат қилиш.
Айрим ҳолларда олдиндан ўтказилган тўловни олиб, 
корхона ўз фаолиятини тўхтатади, аммо шартномани 
бэжармайди. Товламачилар корхонани ташкил этиб, би- 
рон-бир корхона билан шартаомалар туэадилар. Пул маб- 
лағлари ёки товарни олгач, улар яширинадилар ёки бош- 
қа мамлакатларга қрчиб кетадилар.
Қасддан банкротга учраш куйидапг кўригапцда амалга 
оширилади. Корхона оз миқдорда бошқа корхонадан товар 
олиб, унинг учун тезда тўловни амалга оширади. Бу билан 
ҳамкорлар ишончига киради. Сўнгра катта миқдорда то- 
варни кредитга, насияга харид килиб, уни сотиб, нақд пулз-а 
айлантирадилар. Шзгндан сўнг қарздор ёки фирма эгалари 
судга мурожаат этиб, корхонани банкрот деб эълон қилди- 
ришга эришадилар. Охир-оқибатда корхона тугатилади. 
Крлган мулк сотилиб, қарзнинг бир қисмигина тўланади
.'11 *
’0 Экономическая беаопасность предприятия (фирми). / В.Б.Зубик, 
Р.С.Седегов. А.Абдула; Под ред. Р.С.Седегова, М М.Плотницкого, 
А.С.Головачева //-М ,: Вьии. П1к , 1998 -С. 13-17.
105
www.ziyouz.com kutubxonasi


Хрзирги даврда чет эл тажрибасида кўп учрайдиган уч 
босқичли банкротлик усулини қўллаш кучаймоқда. Ушбу 
усулда янги корпорация ташкил этилиб, унга юксак нуфуз- 
га эга бўлган таниқли раябар таиинпанади Дасглабки босқич- 
да кичик қажмда товар етказиб бериш бўйича ботқа кпм- 
паниялар билан шартномалар, буюртмалар тузилади. Ке- 
йинги босқичда катга ҳажмда буюртма берилади. Аммо унинг 
қиймати қисман, 25% миқдорида тўланади. Учинчи босқич- 
да эса ҳамкпрнинг ишончидан фойдаланиб, яна катта миқ- 
дорда тсвар олиш буйича шартнома тузилади.
Ушбу товарнинг катта қисмини сотиш осон бўлган то- 
варлар, масалан, ювелир буюмлари, ҳисоблаш техника- 
си кабилар ташкил этади. Шу даврдан бошлаб товлама- 
чилар ёки воситачилар томонидан товарлар нақц пулга 
айлантирилади. Шундан сўнг корпорация кредиторлар- 
нинг тазйиқи билан ўзини банкрот деб эълон қилади
.11
Шунинг учун ҳар бир корхона бошкалар билан шарт- 
нома тузишда потенциал ҳамкорнинг банкрот бўлиш эҳти- 
моллигини жиддий ўрганишлари керак бўлади.
Сохта (фиктив) корхона тузиш йўли билан жиноят со- 
дир этишда қуйидаги усуллардан фойдаланилади:
- сохта ҳужжатлар асосида сохта корхона ташкил этиш;
- оммавий ахборот воситаларида турли товарлар ар- 
зон нархларда, қисқа мудцатда етказиб бериш шарти би- 
лан еотиш тўғрисида эълонлар бериш;
- эгьшнга жавоб берган кпрхона билан сшдиндан пул ўтказиш 
ёки аванс тўлаш шарти билан савдо-ссггик шаргтнзмаси цузипц
- шу йўл билан олинган пулнинг товламачилар томо- 
нидан ўзлаштирилиши.
Ушбу хавф-хатарнинг олдини олиш учун корхона раҳ- 
барлари шартнома тузмоқчи бўлган корхонани ўрганиш- 
лари, ўзлари бориб кўришлари ҳамда шартнома шарт- 
ларини пухта таҳлил қилишлари керак бўлади.
Юқоридагилардан келиб чиққан ҳолда корхона иқти- 
содий хавфсизлигига тахдидларни ички ва ташқи таҳдид- 
лар гуруҳига туркумлаш мумкин (
6
.
2
.
2
-чизма).
11 Ларичев В.Д. Как убғречься от мошеняичества в сфере бизнеса: 
Пра ктическпе пособие. - М., Юрий, 1996.
106
www.ziyouz.com kutubxonasi


6 .2 .2 -
ч и з м й

Download 13,26 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   96




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish