D avlat qarzining k o ‘pligi soliqlarni keskin oshirishga olib keldi. Pul
qadrsizlandi, natijada narx-navo dahshatli tarzda o ‘sib bordi. M am lakatda
ocharchilik ro ‘y berdi. Buning ustiga urush natijalari Italiyani g ‘oliblar ichida
m ag‘lub davlatga aylantirib q o ‘ydi. M a iu m k i, Italiya dastlab «U ch lar
ittifoqi»ning a ’zosi b o ig a n edi. Ja h o n urushi boshlangach Italiya kutib
turish y o iin i tutdi. B undan foydalangan A ntanta, katta v a’d alar berib,
Italiyani o ‘z tom oniga og‘dirishga m uvaffaq b o ig a n edi.
A m m o Parij sulh konferensiyasida Buyuk B ritaniya va F ransiya o ‘z
v a’dalari ustidan chiqm adi. Y a’ni, ular v a’da qilingan h ud udlarni Italiyaga
berm adi. T o ‘g ‘ri, Italiya nasibadan quruq qoldirilm adi. C h u n o n ch i, sobiq
A vstriya — V engriya im periyasiga qarashli Jan u b iy T irol va A d riatika
sohilidagi T riyest porti, Y ugoslaviyaning b a ’zi h u d u d lari, sh u n in g d ek ,
Turkiyaga qarashli D odekanes oroli Italiyaga berildi. Ayni paytda Italiya
M illatlar Ligasining doim iy a ’zosi m aqom iga ega b o id i. S huningdek, unga
Fransiya harbiy-dengiz floti qudratiga teng flotga ega b o iis h huquqi berildi.
Biroq h u k m ro n d o ira la r u c h u n b u lar oz b o i i b k o ‘rind i. Oz ulush
tekkanidan arazlagan Italiya bosh vaziri O rlando Parij tinchlik konferen-
siyasidan ketib qolgan edi. G ‘oliblar ichidagi bunday m ag iu b iy at Italiya
aholisi ruhiyatiga jiddiy salbiy t a ’sir k o ‘rsatdi. U rushning Italiya u chu n
ham iqtisodiy, ham siyosiy jih atd an b un d ay oqibatlari m am lakatda siyosiy
inqirozni yanada chuqurlashtirib yubordi.
S hunday bir sharoitda Italiyada ch u q u r islohotlar o ik a z ish y o ii bilan
jam iyatni iqtisodiy va siyosiy inqirozdan chiqarib keta olishga qodir b o ig a n
b iro r-b ir yetak ch i siyosiy p artiya y o ‘q edi. B inobarin, Italiyada kuchli
parlam entarizm a n ’analari b o im a g a n . Bu om il, o ‘z navbatida, Italiyada
fashizm ning hokim iyat tepasiga kelishiga y o i ochdi.
Italiyaning yirik siyosiy arboblaridan biri O rlando
1917-yilning oktabrida bosh vazir lavozim ini egal-
lagan. O rlando hukum ati Italiyaning jah o n uru-
shida qatnashishini davom ettirdi. Bu hukum at
A ntantaning Sovet Rossiyasiga qarshi kurashida Italiya ishtirokining tarafdori
b o id i. S huning uchun ham 1918-yili o ‘z q o ‘shinlarini Odessa, M urm ansk
va V ladivostokka yubordi.
A ntantaning Sovet hukum atini harbiy y o i bilan bo ‘g‘ib tashlashga urinishi
m uvaffaqiyatsizlikka uchraganligi avvalgi m avzulardan m a iu m . C h u n o n ch i,
Italiyaning g‘oliblar ichida m a g iu b b o iib qolishi O rlando h ukum atining
katta y o ‘qotishi edi va uning o b ro ‘sini tushirib yubordi. C hunki Italiya o ‘zi
d a ’vo qilgan D alm atsiya, V aloniya, S im ernadan birortasini ham ololm adi.
Buning ustiga, Turkiyaga qarashli S im ernani bosib olish u chu n 1919-yilning
m ay oyida hujum boshladi va m ag iu b iy atg a uchradi.
B undan tashqari, Italiya Albaniyani ham tashlab chiqishga m a jb u rb o id i.
H uk um at tashqi savdo bozorlarining q o id a n ketishi ham da tashqi kredit
uzilib qolishining oldini ololm adi. N atijada urushdan biroz keyin m am la-
Do'stlaringiz bilan baham: