E. Z. Nuriddinov n izom iy nom LI tdpu «Xorijiy m am lakatlar tarixi»

0 ‘zbekistonning
 
fashizm  ustidan
 
qozonilgan  g ‘alabaga
 
q o ‘shgan  hissasi

---

qaralm asin,  bu  urush  qaysi  g ‘oya  ostida  va  kim ning  izmi  bilan  olib  borilgan 
b o ‘lm asin,  o ‘z V atani,  el-yurtining  yorug'  kelajagi,  beg‘u bo r osm oni  uchun 
jang  m aydonlarida  halok  b o lg a n la rn i,  o ‘z  um rlarini  bevaqt  xazon  qilgan 
insonlarni  doim o  yodda  saqlaym iz.  Bu  ac h ch iq ,  lekin  od diy  haqiqatni 
unutishga  hech  kim ning  haqqi  y o ‘q va bunga yo‘l  ham  berm aym iz»  («Vatan 
sajdagoh  kabi  m uqaddasdir».  T .,  1996,  81-bet).
0 ‘zbek  xalqi  fashizm ga  q arshi  koalitsiyadagi  b o sh q a  x a lq la r  bilan 
yelkam a-yelka  bir  safda  turib  kurashdi  va  uning  ustidan  qozonilgan  buyuk 
g ‘alabaga  baholi  qudrat  hissa  q o ‘shdi.  U rushning  dastlabki  kunlaridayoq 
14  m ing  kishidan  o ‘z  ixtiyori  bilan  arm iya  safiga  j o ‘natishni  iltim os  qilib 
ariza  tushdi.  F rontga  um um xalq  yordam ini  ko‘rsatish  0 ‘zbekiston  aholisi 
vatanparvarligining  yorqin  nam unasi  b o ‘ldi.
C h u n o n c h i,  o ‘z b e k is to n lik la r  u ru sh   y illa rid a  m a m la k a t  m u d o fa a  
jam g‘armasi uchun jam i 649,9 m ln so‘m pul,  22 kg oltin va kurnush to ‘pladilar.
zbekistonliklar  tank  kolonnasi  qurilishiga  pul  yig‘ishyapti.  1942-y.
I 4I

---

0 ‘zbekiston  kolxozchilari  1942-yilda  tan k   kolonnasi  qurishga  o ‘z  shaxsiy 
ja m g ‘arm alaridan  260  mln  so‘m  topshirdilar.  U rushning  dastlabki yarim   yili 
ichida  420  m ingdan  ortiq  turli  issiq  buyum lar  yuborildi.
1941 -yilning dekabriga keliboq,  0 ‘zbekistonda jami  293  korxona m udofaa 
uchun  m ahsulot  ishlab  chiqara  boshladi.  U rush  yillarida  0 ‘zbekistonga 
so v etlarn in g   d u sh m an   bosib  olgan  yoki  bosib  olishi  m um k in   b o ‘lgan 
h u d u d larid a n   104  fabrika  va  zavod  k o ‘ch irib   keltirildi.  Bu  fabrika  va 
zavodlarni  ishga  tushirishda  0 ‘zbekiston  aholisi  mislsiz  fidokorona  m ehnat 
qilgan.  K orxonalar  uzog‘i  bilan  bir  oyda  ishga  tushirilganligi  buning  yorqin 
isbotidir.
Bu  bunyodkorlik  ishida aholining barcha tabaqasi,  shu ju m la d an ,  ayollar 
va bolalar ham  faol  ishtirok etdi.  C hunonchi,  1942-yilga  kelib sanoat sohasida 
m ehnat  qilayotganlarning  63,5  foizi  ayollardan  iborat  edi  (bu  k o ‘rsatkich 
1940-yilda  34  foizni  tashkil  etgan).
0 ‘zbekiston  xalqi  urush  yillarida  frontga jam i  2100 ta sam olyot,  17342 ta 
aviam otor,  2  mln  318  ming dona aviabom ba,  17100  bronopoyezd va boshqa 
harbiy texnika  ham da anjom lar yetkazib berdi.  O ‘zbekistonning o ‘zida  urush 
yillarida  280  ta  yangi  korxona  qurildi.
D u sh m an n i  to r-m o r  etish  u c h u n   olib  borilgan  um u m xalq  ku rash id a 
d e h q o n la r  ham   fid o k o ro n a  m e h n a t  q ild ilar.  U rush  yillarida  davlatga 
jam i  4  m ln  148  m ing  to n n a   paxta,  82  m ln  pud  g ‘alla,  54067  to n n a   pilla, 
159  m ing  to n n a   g o ‘sht  va  bo sh q a  qishloq  x o ‘jalik   m ahsu lo tlari  yetkazib 
berildi.
U rush  yillarida  o ‘zbek  xalqi  yuksak  insonparvarlik  xislatini  nam oyon 
etdi.  0 ‘zbekistonga jam i  1  mln  dan  ortiq  kishi,  shu jum lad an  200  m ing bola 
keltirildi.  Xalqim iz  ularni  m eh m o n d o ‘stlik,  bolajonlik  bilan  qabul  qildi, 
ularga  o ‘z  uyidan  turarjoy  berdi,  topgan  nonini  ular  bilan  baham   k o ‘rdi, 
ularga  kiyim -kechak  berdi.
0 ‘zbekiston  oilalari  ota-onasiz  qolgan  bolalarni  o ‘z  bag‘riga  oldi.  Bu 
o ‘rinda  toshkentlik  tem irchi  Sh.  S hom ahm udov  va  uning  turm ush  o ‘rto g‘i 
B.  A kram ovalarning  nom lari  tarixim izga  zarhal  harflar  bilan  bitilgan.  U lar 
turli  millatga  m ansub  14  nafar  bolani  o ‘z  tarbiyasiga  oldilar.
Ikkinchi jah o n   urushi  frontlariga  0 ‘zbekistondan 
1  m ln  433200  kishi  safarbar  etildi.  1941 -yilda 
respublika  aholisi  6,5  m ln  kishini  tashkil  etgani 
hisobga  olinsa,  bu  katta  raqam ni  tashkil  etadi. 
B inobarin,  0 ‘zbekiston  aholisining  22  foizi  jang 
m aydonlarida  qatnashdi.  Bu  jam i  m ehnatga  yaroqli  aholining  40—42  foizi 
degani  edi.  U rushda  ishtirok  etganlardan  268005  kishi  halok  b o ‘ldi,  132670 
kishi  bedarak  yo‘qoldi,  60452  kishi  esa  m ayib-m ajm h  b o ‘lib  qoldi.  F rontda 
k o ‘rsatgan  jasoratlari  uchun  o ‘zbekistonIikIardan  jam i  120  m ing  jangchi 
h u k u m at  o rd e n i  va  m ed allari  bilan   m u k o fo tlan d i.  U lard an   280  kishi 
Q ah ram o n   unvoniga  sazovor  b o id i.  32  kishi  «Shuhrat»  o rdenin in g  har