qiyinchiliklari H ech bir davlat o ‘z m ustaqilligini oson yo‘l bilan
m u s ta h k a m la y o lm a g a n . Ir o q h a m b u n d a n
m ustasno emas. 1936-yilning 29-oktabrida Iroqda
o ‘tkazilgan harbiy t o ‘ntarish buning dalilidir. Bu to ‘ntarishga general Bakr
Sidqiy rahbarlik qildi va Iroq qiroli G ‘ozi 1 ni hukum atni tarqatib yuborishga
m ajb u r etd i. Iro q n in g eng boy sh ax slarid a n b iri, t o ‘n ta rish n in g faol
tashkilotchisi H ikm at Sulaym on bosh vazir etib tayinlandi. Bakr Sidqiy esa
Iroq armiyasi bosh shtabining boshlig‘i lavozimini egalladi. H ikm at Sulaymon
hukum ati «Milliy islohotlar hukum ati» deb ataldi. Bu h ukum at, hatto, davlat
yerlarini yersiz dehqonlarga b o ‘lib berishni v a’da qildi. Biroq asosan katta
yer egalari, qabila shayxlari va savdogarlardan iborat p arlam en t agrar islohot
o ‘tkazishga yo‘l berm adi.
H ik m at S ulaym on va B akr S idqiylar esa o ‘z siyosiy m u xo liflarin i
q atag ‘on qilishni davom ettirdilar. Ayni paytda ular fashistlar G erm aniyasi
va Italiya bilan yaqinlashish y o ‘lini tu ta boshladilar. Bunga qarshi bir
q ato r vazirlar hukum at tarkibid an chiqdi. Shu tariq a «M illiy islohotlar»
hukum ati barham top di. Bu hol oxir-o q ib atd a inglizlar tarafdo ri b o ‘lgan
kuchlar tom o n id an Bakr Sidqiyga qarshi fitnalar uyushtirilishiga olib keldi.
1937-yilning avgustida Sidqiy o ‘ldirildi. 1939-yilning 2 5-dek abrid a N uri
Said boshchiligida yangi huku m at tuzildi. 1939-yilning 3 -ap relid a qirol
G ‘ozi I halok b o ‘ldi (avtom obil halokatida) va un in g 4 y ash ar o ‘g ‘li qirol
deb e ’lon qilindi. Shu tariq a am alda b u tu n hokim iyat N uri Said q o ‘lida
t o ‘plandi.
Ikkinchi jahon urushi boshlangach, Iroq G erm an iya bilan diplom atik
aloqasini uzdi va o ‘zining betarafligini e ’lon qildi. Shunday b o is a -d a , uning
iqtisodiyoti am alda Buyuk Britaniyaga xizm at qildi. 1941 -yilning 1-aprelida
«Oltin kvadrat» deb atalgan harbiy tashkilot (a l-G ‘ayloniy) davlat to ‘ntarishi
o ik a z d i. Biroq bu hol uzoq davom etm adi. 2-m ay kuni Buyuk Britaniya
armiyasi harbiy harakat boshladi va Iroqni t o i a ishg‘ol etdi, yana Buyuk
Britaniyaga xayrixoh kuchlar hukum ati tiklandi. 1943-yilning 17-yanvarida
Iroq G erm aniya va Italiyaga qarshi urush e io n qildi.
M isr XIX asrning 80-yillarida Buyuk Britaniya
m ustam lakasiga aylandi. Buyuk Britaniya hukm -
ron d o ira la ri M isrni m e tro p o liy a , xom ashy o
bazasiga aylantirdi. M am lakatda saqlab qolingan qirollik hokim iyati am alda
Buyuk Britaniya tayanchiga aylantirildi. Birinchi jah o n urushi tugaganidan
so‘ng ozodlik kurashining yangi to iq in i boshlandi. V atanparvar kuchlar
«M isr vakillari» («V adf M isri») deb atalgan tashkilot tuzd ilar. U M isr
m ustaqilligi uchun kurashni boshqaruvchi tashkilot edi. T ashkilotni Saad
Z a g iu l boshqardi. Tashkilot Misrga m ustaqillik berishni talab etdi. Bunga
javoban inglizlar «M isr vakillari»ning faoliyatini taqiqladi. S. Z a g iu l M alta
oroliga surgun qilindi. Bular M isrda ozodlik q o ‘zg‘o lo nining boshlanishiga
turtki b o id i.