|
Taraqqiyot y o ‘ iidagi
ijtim oiy-siyosiy
m uam m olar
248
m inim um ish haqini belgilash, uy qurish uch un bepul yer ajratish, qaram
m eh n atn i b ek o r qilish, eng kam bag‘al d e h q o n la r q arzini b ek o r qilish,
shaharda yer uchastkasining m aksimal darajasini belgilash, olibsotarlikka
yo‘l q o ‘ymaslik aytilgan edi. Shuningdek, iqtisodiy jinoyatlar; oziq-ovqatni
noqonuniy t o ‘plab q o ‘yganlik, kontrabanda, soliqlarni toMamaganlik uchun
jazolash h am o ‘z ifodasini topdi. Lekin bular chala qoldi.
O ppozitsiyachilar Janata parti (Xalq partiyasi) ni tuzd ilar va 1977-yil
m artida parlam entga o ‘tkazilgan saylovlarda M orarji Desai boshliq hukum at
tuzdilar. Ja n a ta partid an ajralib ch iq q an va 1980-yilda tashkil topgan
Bxaratiya Ja n a ta parti (B JP) m am lakatda diniy o ‘ziga xoslikni shior qilib
olgan partiyadir.
Bu p artiya H in d isto n n i faqat h in d u iy lik diniga e ’tiq o d q ilu v ch ilar
davlatiga aylantirish m aqsadini ilgari surdi. Ayni paytda m usulm onlarni
siyosat va iqtisoddan chetlatishni targ‘ib etdi. Aholisining 11 foizi m usul-
m onlardan iborat boMgan davlatda bunday g‘oyaning ilgari surilishi m am lakat
siyosiy birligini katta xavf ostiga q o ‘yadi.
M am lakat birligiga sikxlar harakati ham jiddiy xavf solmoqda. U lar sikxiylik
d in ig a e ’t i q o d q i l a d i la r . B u g u n g i H i n d i s t o n d a 17 m ln sik x iy
yashaydi. O z sonli b o ‘lsa-da, davlat hayotida katta mavqega ega. 1980-yil
yanvardagi saylovlarda Bosh vazirlikka qaytgan H M K vakili In dira G andi
(1966— 1977; 1980— 1984-yillarda) davrida b a ’zi siyosiy xatoliklarga ham
yo‘l q o ‘yiIdi. C h u n o n ch i, u hindi tilini davlat tiliga aylantirishga harakat
qildi. Buni boshqa m illatlar vakillari milliy kam sitish sifatida qabul qildilar.
Panjob shtatida yashovchi sikxlar bunga qarshi ajralib chiqish harakatini
boshladilar. U lar o ‘z oldilariga Panjobni H indistondan ajratib olib, Xoliston
deb ataluvchi davlat tuzish m aqsadini q o ‘ydilar. Ayni paytda ular terrorni
kuchaytirdilar. Tabiiyki, markaziy hukum at H indistonning b o ‘linib ketishiga
toqat qila olm asdi.
F u q aro lar urushi kelib chiqishining oldini olish m aqsadida 1984-yilning
5-iyunida I. G andi sikxlarning m uqaddas joyi — O ltin ibodatxonani shturm
bilan olishga buyruq berdi. Sikxlar qattiq qarshilik ko‘rsatdi!ar. N atijada
300 kishi oMdirildi. Ayni paytda hukum at arm iyasi sikxlarning yana 37
ib o d a tx o n a sin i eg a lla d i. S ik x la r h a ra k a ti b o stirilg a n boM sa-da, u la r
I. G an d id an suiqasd yoMi bilan o ‘ch oldilar.
1984-yilning 3 1 -o k tab rid a I. G a n d in in g sikxlardan boMgan shaxsiy
soqchisi uni otib oMdirdi. O nasining o ‘rnini egallagan Rajiv G and i (1944—
1991) sikx terrorchiligiga chek q o ‘yishga q aro r qildi. 1987-yilning may
oyida Panjob to ‘g ‘ridan to ‘g‘ri m arkaziy hukum atga b o ‘ysundirildi. Bu esa
shtatni m uxtor vakolatdan m ahrum etishni an g latared i. Sikxlar bunga qattiq
qarshilik k o ‘rsatdilar. H ukum at armiyasi bunga javoban 1988-yiIning m ay
oyida yana O ltin ibodatxonani egalladi. O qibatda m inglab kishilar halok
boMdi. Bu esa 1989-yilda R. G an d in i bosh vazirlik lavozim idan ketishga
m ajbur etdi. 1989-yil noyabrdagi saylovda Milliy front rahbari R ajendra
249
Pratap Singx Bosh vazir qiiib saylandi.
1991 -yilgi parlam ent saylov oldi uchra-
s h u v la r in in g b irid a R. G a n d i h am
o ld irild i (1991-yil 21-m ay kuni). Diniy,
etnik to ‘qnashuvlar keyingi yillarda ham
davom etdi.
1992-yilning d ek ab r oyida h ind uiy
fa n a tik la r ( m u ta a s s ib la r ) XVI a srd a
qurilgan m u su lm o n lar m asjidini buzib
tashladilar. Bu esa Bonibey va Kalkutta
shaharlarida hinduiylar va m usulm onlar
o ‘rtasida qirg‘in keltirib chiqardi. O qi-
batda 300 kishi halok b o ‘ldi va 1200 dan
ortiq kishi yaralandi. K ashm irda asosan
m usulm onlar yashaydi. M arkaziy hoki-
miyat bu shtatda ham to ‘g‘ridan to ‘g‘ri
boshqaruv joriy etishga uringan edi. Bu
esa separatchilik harakatini kuchaytirdi,
H indiston va Pokiston m unosabatlarini
keskinlashtirdi.
Bu kabi o ‘ta m u rak k ab m u am m o larn i b a rta ra f etish y o ‘lida jid d iy
harakatlarq ilind i. Ayni paytda H indiston, bu m uam m olarga qaram ay, ildam
taraqqiy qilib bordi.
1991-yil m ayida b o ‘lib o ‘tgan saylo vlarda H M K g ‘alaba q o zo n ib ,
N arasim xa Rao boshliq hukum at tuzildi va m am lakatni 8 yil boshqardi.
Iqtisodiyotda m illiylashtirishdan chiqarish davom ettirilib, zarar ko‘rib ish-
layotgan fabrika va zavodlar yopildi. Investitsiya ko‘paytirildi, m ehnat in-
tizom i yaxshilandi, m oddiy m anfaatdorlik kuchaydi. N atijada inflatsiya
pasaydi, sanoatga katta m iqdorda sarm oya qo ‘yildi, qishloq xo‘jaligida mayda
dehqonlarning ulushi ko‘paydi. 1994— 1995-yillarda sanoatning yillik o ‘sishi
10 foizga, yalpi milliy m ahsulotning yillik o ‘sishi 5 foizga chiqdi. Bu H in-
diston uchun katta aham iyatga ega edi.
H indiston M illiy Kongressi rahbariyatida korrupsiya, p o rax o ‘rlik va
boshqa jinoyat holatlari yuz berdi. 1996-yilda 30 dan ortiq yuqori tabaqa
rahbarlari sudlanib, jazo oldilar.
Bu davrga kelib jan g o v ar induizm m illatchiligi kuchaydi. Bu qaysi
partiyaning ideologiyasi ekanligini yuqorida k o ‘rdik. 72 foiz aholisi hin-
doriylardan iborat b o ig a n aholining shovinistik qatlam lari kayfiyatini o ‘zida
m ujassam lashtirgan BJP 1998-yil fevraldan parlam ent saylovlarida g ‘alaba
qildi va uning yetakchisi Atal Bexari Vajpai 19-m artda Bosh vazir qilib
saylandi. N avbatdagi saylovlarda ham Vajpai o ‘z o ‘rnida qoldi.
Lekin 2004-yil m ayda hokim iyatda o ‘zgarish b o iib , Bosh vazirlik lavo-
zim ini M anm oxan Singx egalladi.
250
Do'stlaringiz bilan baham: |
