E. Z. Nuriddinov n izom iy nom LI tdpu «Xorijiy m am lakatlar tarixi»

JADVALNl  T O ‘LDIRING.  GFR  KANSLERLARI
 
FAOLIYATINI  YORITING
K a n s le r la r
H rtk im iy a td a   tu rg a n   yili
M a m la k a t  u c h u n   q ilg an   ish lari
207

---

2 3 -§ .  Italiya  Respublikasi
Urush  oqibatlari
Italiyada  Respublika
 
o ‘ rnatilishi
Fashistik Italiya  Ikkinchi jah o n   urushida fashistlar 
G erm aniya  ittifoqchisi  sifatida  qatnashdi.  Biroq 
u ru sh n in g   o q ib ati  Italiy a  u c h u n   G e rm a n iy a   va  Y ap o n iy ag a  n isb atan  
o ‘zgacharoq  b o ‘ldi.  B uning  sababi  —  Italiyaning  1943-yildayoq  taslim  
b o ‘lganligi,  M ussolini  fashistik  dikraturasi  ag‘darilganligi  va  yangi  hukum at 
G erm aniyaga  qarshi  urush  e ’lon  qilganligi  edi.
Ingliz-am erika q o ‘shinlari  Italiyani taslim  b o iish g a   m ajbur etgan b o is a - 
da,  okkupatsiya  tartibi  o ‘rnatm aganlar.  Shunday  qilib,  urush  italyan  xalqi 
boshiga katta  kulfatlar keltirdi.  C hunonchi,  Ikkinchi jah o n   urushi  frontlarida
0,5  m ln  italiyalik  askar  halok  b o id i  ham da  bedarak  y o ‘qoldi.  3  mln  kishi 
uy-joyidan  ajraldi.  2  m ln  kishi  ishsiz  qoldi.  S anoat  ishlab  chiqarishi  70 
foizga,  qishloq  xo ‘jalik  ishlab  chiqarishi  esa  40  foizga  kamaydi.
M am lakat  milliy  boyligining  uchdan  bir  qism ini  yo ‘qotdi.  1947-yil  10- 
fevralda  im zolangan  Parij  tinchlik  shartnom asiga  ko‘ra,  Italiya  m ustam la- 
kalaridan  m ahrum  b o id i.
M am lakat  dem okratik  kuchlari  Respublika  uchun 
kurashdilar.  Chunki bu davrda  Italiyada  K onstitut- 
siyaviy  m onarxiya  tuzum i  h u k m ro n   edi.  Qirol 
V.  Em m anuel  III  Mussolinini q o ila b -q u w a tla b ,  m onarxiya obro‘sini to ‘kkan 
edi.  Bu  davrda  3  ta  siyosiy  partiya  mavjud  edi.  Bular  X ristan-dem okratik 
(X D P),  Sotsialistik (ISP) va  Kommunistik (IK P) partiyalar edi.  Ular fashizmga 
qarshi  kurashda faol  ishtirok etganliklari tufayli  katta obro‘  qozongan  edilar.
Ayni  paytda  X D P   ularning  ichida  eng t a ’siri  kuchli  partiya  edi.  Shuning 
uchun  ham  u  parlam ent saylovida eng ko‘p ovoz oldi  va  koalitsion  hukum atni 
boshqardi.  Qirol  V.  E m m anuel  III  1946-yilda  o ‘g i i   U m berto  II  foydasiga 
taxtdan voz kechgan  b o is a -d a ,  bu  hodisa  nurab b o ig a n   m onarxiyani  saqlab 
qola  olm adi.
1946-yilning  2 -iy u n id a   davlat  tu z u m i  m asala sid a ,  y a ’ni  Italiy ad a 
Konstitutsiyaviy  m onarxiya  tuzum i  saqlanib  qoladim i  yoki  u  Respublika 
b o ia d im i,  degan  m asalada referendum   o ik a z ild i.  U n d a  12,7  m ln  saylovchi 
Respublika  uchun  ovoz  berdi  (10,7  m ln  saylovchi  esa  m onarxiya  uchun 
ovoz  bergan  edi).  S hu  tariqa,  Italiya  Respublikasi  vujudga  keldi.
2-iyun  kuni  T a ’sis  M ajlisiga  ham   saylov  o ik a z ilg a n   edi.  U n da  X D P   35 
foiz  (8,1  m ln),  ISP  20  foiz  (4,7  m ln)  va  IK P  19  foiz  (4,3  m ln)  ovoz  oldi. 
Yangi  tuzilgan  koalitsion  hukum atni  X D P  lideri A lchido de  G asperi  (1881 — 
1954)  boshqardi  va  1953-yil  yozigacha  hokim iyatda  turdi.  Bu  partiyalar 
vakillari  ishtirokida  davlatning  yangi  Konstitutsiyasi  ishlab  chiqildi.  K on- 
stitutsiya  1948-yilning  1-yanvaridan  kuchga  kirdi.  K onstitutsiyaga  ko‘ra, 
m am lakat  Prezidenti  lavozim i  joriy  etildi.  U  davlat  b o sh lig i  hisoblanardi 
va p arlam en t  h ar ikki  palatasi  (dep utatlar palatasi va senat)  q o ‘shm a  y ig ili- 
shida  7  yil  m uddatga  saylanar edi.
208

---