E в oc ита ва билв


Kompensatsion stablizatorlar



Download 2,38 Mb.
bet8/9
Sana01.07.2022
Hajmi2,38 Mb.
#728051
1   2   3   4   5   6   7   8   9
Bog'liq
Лаборатория иши Электр таъминоти Адхамов Акром 150 19

2. Kompensatsion stablizatorlar.


Kuchlanish stablizatorlari. Kompensatsion kuchlanish stablizatorlari uzluksiz ta’sir etuvchi va impulsli bo‘lishi mumkin. Uzluksiz ta’sirlashuvchi kompensatsion kuchlanish stablizatori avtomatik rostlovchi tizimdan iborat bo‘lib, chiqishdagi kuchlanishning haqiqiy qiymatini namunaviy (tayanch) kuchlanishining qiymati bilan uzluksiz taqqoslab turadi. Taqqoslash natijasida yuzaga kelgan kuchlanishlar farqi kuchaytirilib boshqaruv elementiga ta’sir ettiriladi va natijada chiqish kuchlanishi belgilangan qiymatiga qaytadi. Tayanch kuchlanishi manbai sifatida kam tok bilan ishlovchi parametrik kuchlanish stablizatoridan foydalaniladi.

a) b)
2.4-rasm. a) boshqaruv elementi ketma-ket ulangan kompensatsion kuchlanish stablizatorining tarkibiy tuzilish sxemasi, b) elektrik prinsipial sxemasi.

Boshqaruv elementini ulash usuliga ko‘ra kompensatsion kuchlanish stablizatorlari ketma-ket va parallel turlarga bo‘linadi.


Boshqaruv elementi Ryuk yuklanish bilan ketma-ket ulangan kompensatsion kuchlanish stablizatorining tarkibiy tuzilishi sxemasi 2.4- a, rasmda tasvirlangan.
Taqqoslash natijasida yuzaga kelgan  Uyuk-UT signali (TS)  taqqoslash sxemasida hosil qilinadi va o‘zgarmas tok K kuchaytirgichida kuchaytirilib, BE boshqaruv elementiga beriladi.
Signal farqi (Uyuk-UT)>0 musbat bo‘lganda  BE ichki qarshiligi va undagi kuchlanish tushuvi ortadi. Boshqaruv elementi  BE va Ryuk ketema-ket ulanganligidan UBE kuchlanish tushuvining ortishi chiqish kuchlanishining kamayishiga olib keladi va uni Uch.nom qiymatda saqlab turadi.
Aksincha ya’ni (Uyuk-UT)<0 manfiy bo‘lganda  BE ichki qarshiligi va undagi UBE kuchlanish tushuvi ham kamayib, chiqish Uch kuchlanishning ortishiga olib keladi.
Tranzistorlar asosida tuzilgan kema-ket kompensatsion kuchlanish stablizatorining elektrik prinspial sxemasi 2.4-b, rasmda tasvirlangan. Sxemada VT1 tranzistor boshqaruv elementi vazifasini bajaradi. Kirish Ukr kuchlanishi ortganda chiqish kuchlanishi absolyut qiymati ortadi va VT2 tranzistor asosida tuzulgan o‘zgarmas tok kuchaytirgichi kirishida Ube2 manfiy signal farqini hosil qiladi. Natijada VT2 tranzistorning kollektor toki ortib, yerga nisbatan undagi potensial ko‘proq musbat bo‘ladi. Boshqaruv elementi VT1 trnzistorning  Ube 1 kuchlanishi kamayadi va  BE chiqish qarshiligi hamda undagi kuchlanish tushuvi ortadi. Natijada Uyuk yuklanish kuchlanishi kamayib Uyuk.nom qiymatni oladi. Sxemaning stablizatsiya koeffisientini oshirish uchun VT1 tranzistorning baza tokini belgilovchi RK rezistorni – E0 namunaviy kuchlanish manbaiga ulash lozim. Namunaviy – E0 kuchlanish manbai absolyut stabil bo‘lgan holda va  kuchlanish bo‘lgich ta’sirini hisobga olmagan holda (VT2 tranzistor bazasi to‘g‘ridan-to‘g‘ri stablizator chiqishiga ulangan) 2.4-b, sxemaning stablizatsiya koeffisientini
 (2.10)
ifoda bilan, chiqish qarshiligini esa

ifoda bilan aniqlanadi. Agar E0 stabil bo‘lmasa u holda uning tebranishlari RK rezistor orqali VT1 tranzistorlarning bazasiga beriladi va natijada stablizatsiya koeffisienti

marta yomonlashadi.
Sxemadagi  qarshilikni oshirish bilan  kamaytirilishi mumkin, biroq bu stablizatorning
 (2.11)
normal ishlash shartini bajarmasligiga olib keladi. Bu shart oddiy

tenglikdan kelib chiqadi.
Yuqoridagi (2.11) tenglikka ko‘ra VT1 tranzistor Ib1 baza tokining  qiymatga ortishi VT2 tranzistor IK2 tokining shuncha qiymatga kamayishiga olib keladi.
Baza toki yuklanish toki bilan

munosabat orqali bog‘langanligi sababli  qarshilikning ortishi sababli  toki IK2 tokdan katta bo‘lishi mumkin, bu esa (2.11) shartning buzilishiga olib keladi.
Chiqish kuchlanishini silliq o‘zgartirish  kuchlanish bo‘lgichni 2.4-b, rasmda tasvirlangan kabi stablizatorning chiqishiga ulash bilan amalga oshirilishi mumkin.
Bu holda stablizatorning chiqish kuchlanishi
(2.12)
ifoda bilan aniqlanadi.
Odatda kuchlanish bo‘lgichning  toki VT2 tranzistor tokidan bir tartib (o‘n marta) katta qilib tanlanadi. Kuchlanish bo‘lgich tokini bundan ortiq qilish maqsadga muvofiq emas, chunki bu sxema FIK ning sezilarli kamayishiga olib keladi. Bu vaqtda (2.12) ifodani quydagicha yozish mumkin.
(2.13)
Kuchlanish bo‘lgichni ulash (2.10) ifoda bilan aniqlanuvchi stablizatsiya koeffisientini B marta kamaytiradi, chunki VT2 tranzistor kirish tokining orttirmasi shuncha marta kamayib, chiqish kuchlanishi orttirmasini ham shu qadar kamaytiradi.
Kuchlanish bo‘lgichsiz kirish tokining orttirmasi  va bo‘lgich ulangandagi ortirmasini  ko’rinishda yozib B kattalikni aniqlash mumkin.

bunda,  , 
Kompensatsion stablizatorining stablizatsiya koeffisientini oshirish usullaridan biri boshqaruv elementi sifatida tarkibiy tranzistorlardan foydalanishdir. Tarkibiy tranzistorlardan foydalanish, stablizatsiya koeffisientini qo‘shimcha tranzistor tok bo’yicha kuchaytirish koeffisienti qadar oshiradi.
Boshqaruv elementi parallel ulangan kompensatsion kuchlanish stablizatorining tarkibiy tuzilish sxemasi 2.5-rasmda tasvirlangan.
Sxemada  BE boshqaruv elementi yuklanish Ryuk qarshiligiga parallel, ketma-ket qilib, esa Rb ballast qarshiligi ulangan. Parallel tipdagi kompensatsion stablizator K kuchaytirgich yo‘q deb tasavvur qilinganda strukturaviy tuzilishi jihatdan boshqaruv elementi vazifasini stablitron bajaruvchi parametrik kuchlanish stablizatoriga o‘xshaydi.
Sxema quyidagidek ishlaydi. Taqqoslash sxemasida shakllanuvchi  signal farqi K kuchaytirgichda kuchaytiriladi va  BE boshqaruv elementiga ta’sir ko‘rsatadi. Bu ta’sir natijasida  BE ichki qarshiligi o‘zgarib,  Ryuk kuchlanishni belgilangan sathda saqlab turadi.

2.5-rasm. Boshqaruv elementi parallel ulangan kompensatsion kuchlanish stablizatorining tarkibiy tuzilish sxemasi.
Ketma-ket tipdagi kompensatsion kuchlanish stablizatorining stablizatsiya koeffisienti bir necha ming atrofida bo‘ladi va u K kuchaytirgichining kuchaytirish koeffisientiga bog‘liq bo’ladi. Biroq shuni e’tiborga olish lozimki, kuchaytirish koeffisientini oshirish stablizator sxemasining o‘z-o‘zidan uyg‘onishiga olib keladi. Kompensatsion kuchlanish stablizatorining chqish qarshiligi bir nech Om hatto Om ning bir necha ulushiga teng bo‘lishi mumkin.
Parallel tipdagi stablizatorning foydali ish koeffisienti ketma-ket tipidagi stablizatornikidan kichik bo‘ladi. Buning asosiy sababi Rb qarshiligida qo‘shimcha quvvat isrof bo‘lshidir.
Ketma-ket tipdagi kompensatsion stablizatorining asosiy kamchiligi yuklanishning ortishiga sezgirligidir. Chiqish zanjirida qisqa tutashuv yuz berganda kirish kuchlanishi to‘liqligicha boshqaruv elementiga (VT2 tranzistor) tushadi va tranzistor orqali IK tok keskin ortib ketadi va natijada tranzistorni ishga yaroqsiz holatga o‘tkazishi mumkin.

2.6-rasm. Kompensatsion kuchlanish stablizatorining elektrik prinsipial sxemasi.

Tok stablizatorlari. Kompensatsion tok stablizatorlarida yuklanish bilan ketma-ket Ret namunaviy qarshilik ulanadi va undagi kuchlanish oddiy kuchlanish stablizatori vositasida stabillashtirladi. Shunga ko‘ra,  Ryuk yuklanish qarshiligi o‘zgarganda u orqali o‘tayotgan tok o‘zgarmas bo‘lib qoladi.


Kompensatsion tok stablizatorlaridan birining elektrik prinspial sxemasi 2.6-rasmda tasvirlangan. Signal  farqi (UT – tayanch manbaining kuchlanishi) VT2 tranzistordan iborat kuchaytirgichga kuchatiriladi va VT1 tranzistorda tuzilgan boshqaruv elementiga ta’sir qilib Ret etalon qarshilikdagi kuchlanishni o‘garmas qilib saqlab turadi.

Download 2,38 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish