E nerge t ikas I a. I. Karshibayev

1.5-Jadval
Turli turdagi elektr stantsiyalarni iqtisodiy taqqosi 
Elektr stantsiya turi 
Qurilishga bo’lgan sarf 
harajatlar, AQSH 
dol/kVt 
Ishlab chiqarilgan 
energiyaning narxi, 
tsent/kVt∙s 
Ko‘mirda ishlaydigan IES 
1000-1400 
5.2-6.3 
AES 
2000-3500 
3.6-4.5 
GES 
1000-2500 
2.1-6 
SHES 
300-1000 
4.7-7.2 
Oqib kelishi (OES) 
1000-3500 
5-9 
To‘lqinli 
13000 dan 
15 dan 
Quyosh 
14000 dan 
20 dan 
 

---

60 
Shamol energetikasi
– bu shamol oqimining kinetik energiyasini 
mexanik energiyaga aylantirish evaziga elektr energiyasi olishga 
qaratilgan sohadir. Inson shamol kuchidan qadimdan foydalanib kelgan. 
Oldiniga uning kuchidan faqat yelkanli qayiqlarda foydalanilgan, 
keyinchalik (mil. av. 2—1-asr) Misr va Xitoyda shamol tegirmonlari 
paydo bulgan, keyinchalik shamol dvigatellari va qurilmalari yaratilgan. 
Shamol energetikasi, asosan, 2 qismga bulinadi: shamol texnikasi va 
shamoldan foydalanish. Shamol texnikasi qismi shamol kuchidan 
foydalanib 
ishlovchi 
texnika 
vositalari 
(agregatlari, 
dvigatellari, 
qurilmalari)ni loyihalashning nazariy asoslari va amaliy usullarini ishlab 
chiqish bilan shugʻullanadi. Shamoldan foydalanish qismida shamol 
energiyasidan samarali foydalanish, shamol qurilmalaridan unumli 
foydalanish, 
ularning 
texnik-iqtisodiy 
ko‘rsatkichlarini yaxshilash 
masalalari va boshqalarning nazariy va amaliy masalalari o‘rganiladi va 
amalda tatbiq qilinadi.
Vertikal va gorizontal aylanuvchi o‘qli shamol qurilmalari mavjud. 
Shamol generator qurilmasi shamolning tezligi 5 va undan ortiq m/sek 
bo‘lganda muvaffaqiyatli ishlatish mumkin. Shamol elektr stansiyasining 
havoga titrama yo‘nalish berishi, shovqin bilan ishlashi hamda qushlarning 
uchishiga to‘sqinlik qilishi uninh kamchiliklariga kiradi. 
Dunyoda shamol energiyasining potentsiali ulkandir. Shamol 
energiyasidan foydalanish bo‗yicha olib borilayotgan xozirgi ishlar, katta 
alohida shamol generatorlari yaratish va ularning energiyasidan ishlab 
turgan energiya tarmoqlariga ulashdan va asosiy tarmoq sifatida 
foydalanishdan iboratdir. 
Kichik tezliklarda ishlaydigan shamol generatorlarini qurishdagi 
oxirgi muxandislik muvaffaqiyatlari shamoldan foydalanishni iqtisodiy 
o‘z-o‘zini oqlashini ko‘rsatmoqda. Lekin shamol elektr stansiyalari 
(SHES) qurilishiga bo‘lgan cheklanishlar, ayniqsa, bu qurilmalarning 
qimmatligi, bu energiya manbaining potensialini pasaytiradi. 
Shamol energiyasining narxi yiliga 15% ga pasaymoqda va hatto 
bugun bozorda raqobatbardoshdir, asosan- AESlarda olinadigan (yiliga 

---

61 
5%ga oshib bormoqda) energiya narxidan farqli o‘laroq kelajakda pasayish 
imkoniyatiga ega.
Rivojlangan davlatlarda shamol energiyasini o‘zlashtirish shuni 
ko‘rsatayaptiki, quvvati 100 kVt dan ortiq, ayniqsa 200-500 kVt 
oralig‘idagi shamol qurilmalari eng optimal hisoblanadi. Bunda masalan, 
Daniyada shamol elektr stantsiyasida ishlab chiqarilgan 1 kVt*s elektr 
energiya, issiqlik elektr stansiyadagidan arzonroqdir.