E nerge t ikas I a. I. Karshibayev

 
Kondensatsion issiqlik elektr stansiyalari 
Issiqlik elektr stansiyalarida ("Kondensatsiya" so‗zi–energiyani 
to‗plash ma‘nosini bildiradi) yondirilayotgan yoqilg‗ining kimyoviy 
energiyasi, bug‗ generatori (qozon)da, turboagregat (generator bilan 
biriktirilgan bug‗ turbinasi)ni aylantiruvchi suv bug‗i energiyasiga 
aylanadi. 
Aylanishning 
mexanik 
energiyasi 
generatorda 
elektr 
energiyasiga o‗zgaradi. Elektr stansiyalari uchun yoqilg‗i sifatida ko‗mir, 
torf, yonuvchi slanetslar, shuningdek, gaz va mazutdan foydalaniladi. 
Vatanimiz energetikasida hosil qilinadigan elektr energiyasining 60% 
gacha qismi KES hisobiga to‗g‗ri keladi. 
KES ning asosiy xususiyatlari quyidagilar: ular elektr energiyasining 
bevosita iste‘molchilaridan ancha uzoqda joylashgan bo‗ladi, shu sababdan 
asosan yuqori va o‗ta yuqori kuchlanishdagi quvvat berish va stansiyani 
blok prinsipida qurish imkonini beradi. Zamonaviy KES ning quvvati 
shundayki, ularning har biri mamlakatning yirik bir tumanini elektr 
energiyasi bilan ta‘minlay oladi. Bu tipdagi elektr stansiyalari davlat 
tuman elektr stansiyasi – "DTES" deb atalishi sabablaridan biri ham 
shundandir. 
Kondensatsion issiqlik elektr stansiyalari, odatda, yoqilg‗i qazib 
olinadigan va suv ta‘minoti yaxshi bo‗lgan joylarga quriladi. KES 
agregatlari katta quvvatli bo‗lib, ularning boshqa stansiyalardan farqlovchi 
xususiyati manyovrli emasliklaridadir, ya‘ni bu agregatlarni ishga tushirib, 
sinxronlash uchun ketadigan vaqt 3–6 soatni tashkil etadi. KES larda faqat 
elektr energiyasi ishlab chiqariladi va ishlatilgan bug‗ kondensatorlarga 
yig‗ilib, qayta foydalanish uchun yuboriladi. Bu elektr stansiyalarining 
foydali ish koeffitsientlari 32–40% dan ortmaydi. Ular atrof muhitga salbiy 
ta‘sir etadi. 
KES lar organik yoqilg‗ining energiyasini avvalo mexanik, so‗ngra 
elektr energiyasiga aylantiradi. Valning aylanishdagi mexanik energiyasi 
bug‗ yoki gaz molekulalari harakatini o‗zgartirish orqali hosil qilinadi. 

---

57 
Barcha issiqlik motorlari foydalaniladigan ishchi massaning turi 
bo‗yicha bug‗ va gaz, issiqlik energiyani mexanik energiyaga aylantirish 
usuli bo‗yicha porshenli va rotorli turlarga bo‗linadi. Porshenli usulda 
energiyani o‗zgartirishda, ishchi massani qizdirish natijasida paydo 
bo‗ladigan potensial energiyadan foydalaniladi. Rotorli usulda 
o‗zgartirishda esa, katta tezlikda harakatlanuvchi ishchi massa 
zarrachalarining kinetik energiyasidan foydalaniladi.