E nerge t ikas I a. I. Karshibayev

 
Issiqlik elektr stansiyalari 
Issiqlik elektr stansiyasi qanday ishlaydi? Issiqlik elektr stansiyalarida 
(IES) yoqilg‗ining kimyoviy energiyasi issiqlik va elektr energiyalarga 
o‗zgartirilib iste‘molchilarga uzatiladi (1.4–rasm). Qozon, turbina va 
generatorlar IES ning asosiy texnologik qurilmalaridir. Yoqilg‗ining
yonishi natijasida hosil bo‗lgan issiqlik energiyasi qozonda suv bug‗i 
energiyasiga o‗zgartiriladi. Turbinada suv bug‗i energiyasi aylanuvchi 
mexanik energiyaga o‗zgaradi. Generator aylanuvchi mexanik energiyani 
elektr energiyaga o‗zgartiradi. Issiqlik energiyasi bug‗ ko‗rinishida 
iste‘molchilarning hojatlarini qondirish maqsadida turbinadan yoki 
bo‘lmasa qozonning o‗zidan olinishi mumkin.

---

49 
Qozon – bu bug‗ generatori. Qozonda yoqilg‘i sifatida turli organik 
yoqilg‘i turlari ishlatilishi mumkin. Yoqilg‘i yonganida undan yonish 
energiyasi ajralib chiqadi. Agar yoqilg‘i ko‗mir bo‗lsa, u holda 
yoqilishidan oldin kukun holiga keltirilib so‗ngra yoqiladi va bu 
ko‗mirning to‘liq yonishini ta‘minlaydi. Zamonaviy qozonlar – 
bug‗ generatorlari – balandligi besh qavatli imoratga teng keladigan 
murakkab texnik inshoatdir. Yoqilg‗ining yonish temperaturasi 2000
0 
C
gacha yetadi va bu o‗z navbatida bug‗ qozonlarini yasash uchun 
ishlatiladigan metall alohida issiqlika chidamli bo‗lishi kerakligini 
bildiradi. Bir bug‗ qozonida soatiga 4000 tonna suv bug‗i ishlab chiqarish 
mumkin. Bug‗ qozonida yoqilg‗ining to‘liq yonishini ta‘minlash uchun 
hamda yoqilg‗ining yonishidan hosil bo‗ladigan kul, gaz va boshqa zaharli 
moddalarning atrof – muhitga tarqalishini oldini olish maqsadida ko‗plab 
qurilma va jihozlar qo‗llaniladi. Qozonlarning quvvati, o‗lchamlari va 
texnik ko‗rsatkichlari tobora oshib bormoqda.