E nerge t ikas I a. I. Karshibayev

1.10. Noan`anaviy energetika va uning tavsifi 
Insoniyat paydo bo‗lgandan buyon tabiatdagi tabiiy energiya 
manbalari bo‗lmish quyoshdan, shamoldan, suv manbalaridan va boshqa 
turdagi energiyalardan foydalanib kelgan. Turar joylarni va suvlarni 
isitishda quyosh nuridan hamda tegirmonni aylantirishga shamol va suv 
energiyalaridan foydalanganlar. 
Biror jism (qattiq, suyuq va gaz holatida) o‗z energiyasini, energiyani 
boshqa turga aylantirib beruvchi moslamaga uzatib, yana harakatda bo‗lsa 

---

59 
yoki o‗z energiyasini hohlagan marta uzatib o‗zi yo‗qolib ketmasa bunday 
manbaga qayta tiklanuvchi energiya manbalari deyiladi (shamol, quyosh, 
suv sathining ko‗tarilib tushishi, to‗lqinlar, kichik- va mini-hamda 
mikroGESlar, geotermal, kosmik, bioyoqilg‗i, vodorod va kvant). 
An`anaviy energetika organik va yadro yoqilg‘i kabi qayta 
tiklanmaydigan 
energiya 
resurlardan 
foydalanishga 
asoslangan. 
Noan`anaviy energetika esa tuganmas tiklanuvchan energiya resurslardan 
foydalanishga asoslangan. An`anaviy energiya resurslardan foydalanish, 
kislorodni yutishidan tashqari atrof muhitni sezilarli darajada ifloslanishga 
olib keladi.
Hozir noan`anaviy energetikaning rivojlanishi unga ketadigan katta 
harajatlar va bunday elektr stansiyalarda ishlab chiqariladigan 
energiyaning tannarxi bilan cheklanmoqda. Turli turdagi elektr 
stantsiyalarni iqtisodiy taqqosi 1.5 -jadvalda keltirilgan. 
Iqtisodiy jihatdan maqbuli, bu solishtirma kapital harajatlar 2000 
AQSH dol/kVt gacha bo‘lgan elektr stantsiyalarni qurish.