KIRISH
Bugun butun jahon miqyosida olib qaraydigan boʻlsak vafot etganlarning 15-20%
insult kassaligi oqibati hisobiga toʻgʻri keladi. Ekologiyaning kun sayin yomonlashuvi,
harakatlarini cheklanishi, notoʻgʻri ovqatlanish, oziq ovqat sifatining yomonlashuvi,
jismoniy mehnat kamayishi, turli yuqumli infeksion kasalliklar
sonini ortishi, ijtimoiy
omil sifatida tashqi taʼsir olami kuchayishi stressni olib keluvchi axborot oqimning
koʻtarilishi bugungi koʻplab kasalliklar qatorida yurak qon tomir kassaliklari bilan
ogʻrigan bemorlar soni ortishiga ham olib kelmoqda. Shu jumladan Oʻzbekiston
hududida ham bu kassalik bilan ogʻrigan bemorlar soni koʻp boʻlib bemorlar soni
boʻyicha dunyo reytingida 2018- yil statistikasiga koʻra 20-oʻrindaligi qayt qilingan.
1-diagramma. Oʻzbekiston hududida insult bilan ogʻrigan bemorlar sonining 2000-
2020- yillar oraligʻida yillik oʻsish surʼatlari
2-diagramma. Oʻzbekiston hududida insultdan vafot etgan bemorlar, parvarishga
muhtoj bemorlar va hayot faoliyatiga qaytgan bemorlar soni 2020-yil statistik
koʻrsatkichlari
Umuman olganda Oʻrta Osiyo mamlakatlari ichida bu koʻrsatkich boʻyicha
Oʻzbekiston toʻrtinchi oʻrinni egallagan boʻlib har yili aholining 9, 15-9, 86 % qismiga
insult tashxisi qoʻyiladi. Yana bir asosiy koʻrsatkichlardan biri aynan mamlakatimizda
insultdan keyin ish faoliyatiga qaytgan bemorlar soni pastligi. Agar insult bilan
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
December 2021 / Volume 2 Issue 12
www.openscience.uz
83
ogʻrigan bemorlar soni 100% oladigan boʻlsak 10%-15%qismi oʻlim holati kuzatilsa
40% qismi
doimiy parvarishga muhtoj, 20% oʻzi mustaqil harakatlana olmaydi,
faqatgina 20-25% bemorgina oʻz ish faoliyatiga qaytgan. Ayni muammo manashu
koʻrsatgichdagi 60% bemorlarni ham hayot faoliyatini qayta tiklash chora tadbirlarini
ishlab chiqish, maqbul reabilitatsiyani tashkil qilishni yoʻlga qoʻyish muhim
ahamiyatga egadir.
MATERIALLAR VA TADQIQOT USULLARI
Biz tadqiqotni olib borishda soʻnggi 5 yil ichida
nashr etilgan elektron
maʼlumotlar bazasida insultdan keyingi falajli bemorlarni reabilitatsiya qilishda
kinezioterapiya taʼsiriga oid manbalar va maqolalarning ilmiy roʻyxati bilan tanishdik.
Kinezioterapiya insultdan keyin bemorni reabilitatsiya qilishning muhim bosqichidir.
Bu nerv vosita qobiliyatlarini tiklashga qaratilgan boʻlib, bu neyroplastiklik
mexanizmlari - asab toʻqimalariga zarar yetkazilganidan keyin yuzaga keladigan
tizimli va funktsional buzilishlarni qoplash qobiliyati orqali erishish mumkin boʻlgan
yoʻnalishdir. Insultdan keyingi bemorlardagi kinezioterapiya jismoniy holat motor
korteks sohasidagi kortikal zonalarining kengayishi bilan birga keladi, bu paretik oyoq-
qoʻllarning motor funktsiyasining yaxshilanishi bilan bevosita bogʻliqdir. Insultdan
keyin harakatining buzilishi bilan ogʻrigan bemorlarni reabilitatsiya qilish jarayonining
bemorning umumiy holati unga mashqlar bajarishga
imkon beradigan paytdan
boshlanadi. Reabilitatsiyaning kech boshlanishi insultdan keyingi oqibatlarni uzoqroq
saqlanishiga olib keladi. Insultdan keyingi bemorlarda kinezioterapiya turli xil
pozitsiyalar, harakatlar va jismoniy mashqlardan foydalanishdan iborat. Ular
bemorning oʻzi tomonidan yoki mutaxassislar yoki qoʻshimcha qurilmalar, shu
jumladan robot kinezioterapiya yordamida ham amalga oshirilishi mumkin.
Kinezioterapiya tibbiy xodimlar yoki qarindoshlar yordamida amalga oshiriladigan
passiv mashqlar bilan boshlanadi masalan - oyoq-qoʻllarning boʻgʻimlarida fleksiyon
enkayish, oʻgʻirlash va dumaloq oshish kabi yengil mashqlarni oʻz ichiga oladi.
Harakatlar sekin surʼatda, silkitmasdan bajarilib, dam olish
pauzalari bilan amalga
oshiriladi. Passiv harakatlar qon oqimini, mushaklarning gevsemesinni, shuningdek,
paretik aʼzolardagi afferent impulslarga refleksli taʼsiri tufayli faol harakatlarni erta
tiklashni yaxshilaydi. Passiv harakatlardan faol mashqlarga oʻtish asta-sekin boʻlishi
kerak. Faol jismoniy mashqlar kontrendikatsiyalar boʻlmasa, mashgʻulotlar yukni
qatʼiy ravishda dozalash bilan boshlanadi va uning intensivligi va davomiyligini asta-
sekin oshirilib boriladi. Faol mashqlarni bajarish sogʻlom aʼzodan boshlanadi, keyin
ular paretik aʼzolarda mashqlarni bajarishga kirishadilar.
Jiddiy parezlar bilan faol
gimnastika statik mashqlar bilan boshlanadi, buning sababi boʻgʻinlarda faol
harakatlarsiz, maʼlum bir holatda oyoq-qoʻlni ushlab turishdir. Keyin dinamik
xarakterdagi mashqlar qoʻshiladi. Barcha mashqlarni bajarib, supin holatiga
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
December 2021 / Volume 2 Issue 12
www.openscience.uz
84
qaytganidan soʻng, spastik kontrakturaga moyil boʻlgan mushaklar choʻzilishi uchun
paretik oyoq-qoʻllarga toʻgʻri pozitsiyani berish kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: 
